به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در میانه گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا و در فاصله یک‌هفته‌ای میان دور اول و دوم این مذاکرات، وزارت امور خارجه ایران روزهای پرتحرک و فشرده‌ای را در مسیر آماده‌سازی دور دوم در رم پشت سر گذاشت.
در میان فعالیت‌های دیپلماتیک وزارت خارجه، سفر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران به مسکو، توجه گسترده رسانه‌های جهان را به خود جلب کرد. هر یک از رسانه‌ها سعی داشتند از پشت‌پرده نقش روسیه در این مذاکرات، با توجه به مواضع دو طرف و مأموریت اصلی هیأت ایرانی، یعنی انتقال پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای به رئیس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین، رمزگشایی کنند.
این مسئله به‌ویژه از آن جهت اهمیت یافته که استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در امور خاورمیانه، پیش از دور دوم مذاکرات به مسکو سفر کرده بود؛ مسئله‌ای که نشان می‌دهد در شرایطی که دولت ترامپ به‌صورت هدفمند از کشورهای اروپایی عضو برجام عبور کرده، طرفین مذاکرات یعنی ایران و آمریکا، نقش‌آفرینی روسیه را مد نظر قرار داده‌اند.
برنامه سفر وزیر امور خارجه ایران به مسکو
هرچند از لحظه اعلام برنامه سفر عراقچی به مسکو، موضوع مذاکرات هسته‌ای بر تحلیل رسانه‌ها از اهداف این سفر سایه انداخته بود، اما به گفته مقامات ایرانی و روسی، مذاکرات رم تنها محور گفت‌وگوهای دو طرف نبوده و طرفین درباره گسترش همکاری‌ها برای اجرای «توافق جامع مشارکت راهبردی» میان تهران و مسکو نیز بحث کرده‌اند. عراقچی پس از ورود به روسیه اعلام کرد که سفرش اهداف مختلفی دارد که در راس آنها، رساندن پیام مقام معظم رهبری به رئیس‌جمهور روسیه است.
وی همچنین تصریح کرد که روابط دوجانبه مجموعه گسترده‌ای از موضوعات را در بر می‌گیرد و هر بار مسائل متعددی برای گفت‌وگو و پیگیری وجود دارد. عراقچی در ادامه افزود که در دیدارهایش با مقامات روس، درباره منطقه غرب آسیا و تحولات آن نیز گفت‌وگو خواهد کرد.
با توجه به مواضع یادشده وزیر امور خارجه ایران و نیز گزارش‌های مختلف از سطح و شدت رایزنی‌های صورت‌گرفته پیرامون موضوع مذاکرات هسته‌ای در این سفر، می‌توان دریافت که جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست اصولی گسترش همکاری‌ها و ائتلاف راهبردی با روسیه، به دنبال مشورت و هماهنگی با مسکو و شاید نیز استقبال از نقش تسهیل‌گرانه این کشور در روند مذاکرات هسته‌ای است؛ آن هم در شرایطی که اراده حفظ و تقویت ائتلاف با روسیه در سیاست خارجی ایران همچنان پابرجاست.
صرف‌نظر از فضای کلی حاکم بر این سفر که حاکی از اتحاد ناگسستنی ایران و روسیه است، مواضع روشن رسانه‌ای دو طرف نشان می‌دهد که تهران ایفای نقش پررنگ‌تر روسیه در پیشبرد مذاکرات و رفع چالش‌های بزرگ را مسئله‌ای دور از ذهن نمی‌داند.
روسیه که با بحران اوکراین و تحریم‌های غربی مواجه است، تلاش دارد با ایفای نقش در پرونده‌های حساسی مانند ایران، جایگاه دیپلماتیک خود را در صحنه بین‌المللی تقویت کند.
سیاست مسکو نه تنها تلاشی برای کسب امتیاز در معادلات ژئوپلیتیکی است، بلکه بخشی از راهبرد مقاومت اقتصادی گسترده‌تر این کشور در برابر غرب نیز محسوب می‌شود.
بدون تردید، نقش چین و روسیه به‌عنوان اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل در حمایت از حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز ایران و رد مواضع زورگویانه و غیرواقع‌بینانه آمریکا می‌تواند به تقویت جایگاه ایران در میز مذاکره کمک کند و جنگ تبلیغاتی رسانه‌ای در جریان مذاکرات را خنثی سازد. برای نمونه، در حالی که مواضع طرف آمریکایی یک هفته پس از دور نخست گفت‌وگوها در عمان بسیار متناقض، تهدیدآمیز، زورگویانه و مبهم بوده، چین و روسیه از موضع ایران مبنی بر تمرکز صرف مذاکرات بر موضوع هسته‌ای حمایت کرده‌اند.
لاوروف پیش‌تر در سال جاری میلادی گفته بود: در حالی که حتی کوچک‌ترین کشورها در تلاش برای گسترش نفوذ خود هستند، نمی‌توانید از ایران بخواهید نفوذش را در منطقه‌ای کاهش دهد.
چین نیز در روزهای اخیر مواضعی هم‌راستا با روسیه اتخاذ کرده است. در این رابطه، سخنگوی وزارت امور خارجه چین اعلام کرد: آمریکا با خروج یک‌جانبه خود از برنامه جامع اقدام مشترک، برجام، باید مسئولیت بن‌بست کنونی را بپذیرد، صداقت سیاسی نشان دهد و از به‌کارگیری زور و تاکتیک‌های فشار حداکثری دست بردارد.
ایران بارها به‌صراحت اعلام کرده که در مورد توانمندی‌های دفاعی و نظامی متعارف خود از جمله برنامه موشکی و همچنین حمایت مستمر از متحدان منطقه‌ای‌اش در محور مقاومت، با هیچ قدرتی مذاکره نخواهد کرد و گفت‌وگوهای جاری با آمریکا باید صرفا بر موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها متمرکز باشد. وزیر خارجه ایران نیز در مقاله‌ای که در تاریخ ۸ آوریل در روزنامه واشنگتن‌پست منتشر شد، تأکید کرد که مطالبه برای برچیدن کامل تأسیسات هسته‌ای، خیالی واهی است.
در شرایط کنونی، به نظر می‌رسد دیپلماسی چندوجهی ایران با تمرکز بر روسیه و چین می‌تواند مسیر تازه‌ای برای مذاکرات با آمریکا بگشاید. در این میان، نباید از توانمندی‌های فردی پوتین نیز غافل شد. رئیس‌جمهور روسیه ممکن است با استفاده از نفوذ چشمگیر خود بر ترامپ، در مسیر توافق تهران - واشنگتن نقش‌آفرینی کند. با این حال، موفقیت این نقش‌آفرینی به عوامل متعددی وابسته است، از جمله پذیرا بودن طرف آمریکایی، تحولات منطقه، و توانایی روسیه برای اقناع واشنگتن.
در مجموع، سفر عراقچی به مسکو نشان داد که ایران به‌دنبال هماهنگی با متحدان خود در روند مذاکرات هسته‌ای است. روسیه نیز با ایفای نقش میانجی، در کنار تلاش برای کاهش تنش، اهداف ژئوپلیتیکی خود را دنبال می‌کند.
در خاتمه باید یادآور شد که سفر عراقچی به مسکو و تسلیم پیام رهبر انقلاب به پوتین نشان‌دهنده عمق راهبردی روابط ایران و روسیه در شرایط حساس مذاکرات هسته‌ای است. نقش روسیه به‌عنوان میانجی و همچنین حمایت چین از مواضع ایران، ابعاد تازه‌ای به دیپلماسی تهران بخشیده است. تأکید ایران بر تمرکز صرف مذاکرات بر موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، در کنار مخالفت با گفتگو درباره توان دفاعی کشور، پیامی صریح به آمریکا و هم‌پیمانان این کشور است. در این میان، توان تأثیرگذاری پوتین بر تصمیمات ترامپ نیز می‌تواند راه را برای توافقی محتمل هموار سازد، هرچند تحقق چنین تاثیری به عواملی متعدد وابسته است.
**************
پایان پیام/ 345
