به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ در بحبوحه تحولات منطقهای و در آستانه دور جدید مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، سفر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به عربستان سعودی توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. این سفر نهتنها پیش از سفر او به عمان برای دور تازه گفتوگوها با آمریکا انجام شد، بلکه پیش از سفر مورد انتظار دونالد ترامپ به ریاض صورت گرفت؛ موضوعی که به این دیدار جنبههای دیپلماتیک و ژئوپلیتیک داده است.
در جریان این سفر، عراقچی با فیصل بن فرحان، همتای سعودی خود دیدار و گفتوگو کرد. بنابر بیانیه منتشرشده از سوی وزارت امور خارجه ایران، محورهای اصلی این رایزنیها شامل پیگیری بهبود روابط دوجانبه، بررسی وضعیت امنیتی منطقه و مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن بوده است.
از زمان ازسرگیری روابط دیپلماتیک تهران-ریاض در سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین، دو طرف بهبود مناسبات در همه حوزهها از جمله اقتصاد را در صدر اولویتهای خود قرار دادهاند. طبق بیانیه وزارت امور خارجه ایران، در این سفر بر تداوم همکاری در حوزههای دیپلماسی، اقتصاد و امنیت تأکید شد و عراقچی پیشنهاد فعالسازی کمیسیونهای مشترک اقتصادی و فرهنگی را به طرف عربستانی ارائه کرد. در سوی مقابل، بن فرحان در بیانیهای رسمی با استقبال از پیشرفت روابط دوجانبه، اظهار داشت: «تداوم گفتوگو و تعاملات منطقهای راهحل تنشهای مزمن خاورمیانه است».
یکی از مهمترین تحولات در این زمینه، سفر اخیر خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی، به تهران و تقدیم نامهای از سوی ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، به رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیتالله سید علی خامنهای بود؛ رویدادی که نشاندهنده تمایل ریاض به ارتقاء سطح روابط و گسترش همکاریهاست. این دیدار بیشک نویدبخش آغاز فصلی جدید در روابط تاریخی دو کشور است؛ فصلی که در آن باید شاهد افزایش تبادلات سیاسی و دیپلماتیک، احتمال آغاز پروژههای مشترک در حوزههای انرژی و امنیت دریایی، و همچنین افزایش هماهنگیهای اقتصادی در چارچوب اوپک و سازمان همکاری اسلامی (OIC) باشیم.
طبق بیانیههای رسمی منتشر شده از سوی طرفین، وضعیت امنیتی در خلیج فارس و دریای سرخ، بهویژه با محوریت بحران یمن، یکی از مسائل مهمی بود که در گفتوگوهای میان عراقچی و مقامات سعودی مطرح شد. ایران و عربستان سعودی، بهعنوان دو قدرت منطقهای با نقشی تاریخی در ترتیبات امنیتی غرب آسیا، با وجود اختلافنظرهای گاه عمیق در موضوعات مهم منطقهای، اما در نهایت بهعنوان دو بازیگر کلیدی در حفظ صلح و ثبات منطقه، بهویژه در منطقه راهبردی خلیج فارس، برای حفظ امنیت منطقهای بر پایه منافع مشترک و بدون حضور بازیگران خارجی نیازمند همکاری هستند تا از تکرار فجایع یک دهه گذشته در سوریه، عراق، یمن و لبنان جلوگیری شود؛ فجایعی که تنها به سود بازیگرانی با نیتهای سوء علیه روابط دوستانه میان ملتهای منطقه، بهویژه ایالات متحده و رژیم صهیونیستی، تمام شده است.
باید توجه داشت که بحران غزه و ضرورت مقابله با جنایات رژیم صهیونیستی که با پشتیبانی آمریکا انجام میشود، در صدر اولویتهای کشورهای منطقه، بهویژه ایران و عربستان، قرار دارد. اتحاد کشورهای مسلمان میتواند نقش مؤثری در خنثیسازی توطئههای شیطانی طراحیشده توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ملت فلسطین ایفا کند.
منافع همکاری میان تهران و ریاض در همین دوره کوتاه نیز نتایج ارزندهای به همراه داشته است. پایان دادن به جنگ بین عربستان سعودی و یمن، ایجاد امنیت در تنگه بابالمندب و دریای سرخ برای کشتیرانی و صادرات نفت عربستان، و پیگیری پروژههای سرمایهگذاری در سواحل دریای سرخ، از جمله این دستاوردها بودهاند. هرچند بحران غزه به دریای سرخ نیز سرایت کرده، اما تصمیم خردمندانه مقامات ریاض مبنی بر نپیوستن به جنگ تجاوزکارانه آمریکا علیه یمن، از بروز تأثیرات منفی بر منافع پادشاهی عربستان جلوگیری کرده است.
همزمانی دور جدید مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در مسقط با سفر قریبالوقوع دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، به منطقه بیش از سایر مسائل مورد توجه رسانهها قرار گرفته است.
سفر عراقچی به ریاض نشان داد که ایران در این مذاکرات تلاش میکند از طریق هماهنگی با کشورهای منطقه، از حمایت سیاسی منطقهای بهرهمند شود. وی در پایان این سفر و در یک کنفرانس خبری در جده اظهار داشت: «عربستان سعودی نقش مهمی در پایداری هرگونه توافق احتمالی دارد و هماهنگی با ریاض برای ما در اولویت است». عراقچی همچنین تأکید کرد که «هر توافقی که منافع ملتهای منطقه را نادیده بگیرد، پایدار نخواهد بود».
اگرچه عربستان نقش مستقیمی در مذاکرات مسقط ندارد، اما میتواند به عنوان یکی از متحدان منطقهای آمریکا، نقشی تسهیلگر در این روند ایفا کند؛ همانگونه که پیشتر نیز در جریان جنگ اوکراین تمایل خود را برای ایفای نقش میانجیگرانه نشان داده بود.
در این میان، مسئله مهمتر، پیامی است که میزبانی عربستان از عراقچی پیش از سفر ترامپ میتواند به جهان مخابره کند. این پیام آن است که عربستان سعودی مایل است در سیاست خارجی خود نوعی توازن ایجاد کند. ریاض میخواهد اعلام کند که در کنار حفظ اتحاد با غرب، روابط خود با تهران را نیز دنبال خواهد کرد. تبادل سفرهای مقامات بلندپایه میان تهران و ریاض در ماههای اخیر نشان داده است که الگویی از همکاری بدون مداخله قدرتهای فرامنطقهای در حال شکلگیری است. عربستان، که اکنون کمتر بر حمایت مطلق آمریکا تکیه دارد، در پی متنوعسازی روابط منطقهای خود است و ایران در این مسیر جایگاهی کلیدی دارد.
در پایان باید گفت که سفر عراقچی به عربستان در شرایطی حساس از نظر تحولات منطقهای و مذاکرات هستهای، نشانهای از پیشرفت در رویکردهای دیپلماتیک تهران و ریاض است. هرچند اختلافنظرها همچنان وجود دارد، اما دو کشور به وضوح در مسیر همکاری و گفتوگو گام برداشتهاند. تأکید بر امنیت منطقهای بدون مداخله خارجی، گفتوگوهای اقتصادی و هماهنگی در قبال بحران غزه نشان میدهد که ایران و عربستان بهدنبال ایجاد الگویی بومی و پایدار برای مدیریت مسائل منطقهای هستند. اگر این روند با اراده سیاسی طرفین و به طور مستمر ادامه یابد، میتواند تحولی مهم در ژئوپلیتیک غرب آسیا رقم بزند.
**************
پایان پیام/ 345