به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در بخش اول این نوشته، دسته‌بندی کلی آثار منسوب به امام صادق(ع) در منابع مورد بررسی قرار گرفت. در این نوشته برخی از کتابهای منسوب به ایشان معرفی می‌شود. لازم به ذکر است که در میان مورخان و محدثان، در انتساب برخی از این آثار به ایشان اختلاف نظر وجود دارد که موضوع این نوشته نیست و نیازمند بررسی‌های جداگانه است.
الاهلیلجه
نام کتابی منسوب به امام صادق(ع) است که نام آن از «هلیله» _ یک گیاه دارویی که هم‌اکنون با عناوین «هلیله هندی» یا «هلیله زرد» نیز شناخته می‌شود _ گرفته شده است. این کتاب با درخواست مفضل بن عمر در مناظره با یک طبیب هندی برای نگارش ردیه‌ای بر ملحدان و منکران خداوند تالیف شده است. علت نامگذاری این کتاب به «اهلیلجه» نیز اشاره به «هلیله» در این کتاب است.
سید بن طاووس، در کتاب خود با عنوان «الامان» که با موضوع ادعیه، آداب و راه‌های جلوگیری از بیماری‌ها در سفر نوشته، توصیه کرده است که این کتاب همراه مسافر باشد. همچنین در کتاب «کشف المحجه» خواندن آن را به فرزند خود توصیه کرده است. در این رساله امام صادق(ع) پس از بیان مقدمه‌ای در ستایش خدا و اظهار شگفتی از انکار او توسط برخی افراد، مناظره خود با طبیبی هندی را درباره خداشناسی گزارش کرده است. در این کتاب، امام از سه مرحله «انکار خدا»، «شک در وجود خدا» و «معرفت به خدا» سخن رفته است.
الاهلیلجه اخیرا بر پایه چهار نسخه خطی به همت «قیس عطار» تصحیح و انتشار یافته و ترجمه‌های مختلفی آن نیز هم‌اکنون در بازار نشر موجود است.
الجعفریات
نام کتاب دیگری از امام جعفر صادق(ع) است که با عناوین دیگری مانند: «الاشعثیات» یا «العلویات» یا «روایة الابناء عن الاباء من آل الرسول الله(ص)» در منابع معرفی می‌شود. این کتاب شامل هزار حدیث فقهی و اخلاقی با یک سند واحد است که توسط امام صادق(ع)، از امام کاظم(ع) از امامان پیشین و رسول خدا(ص) نقل شده است.
در میان انتساب این کتاب میان علمای مختلف حتی برخی از علماء اهل سنت، مباحث مختلفی شکل گرفته است. ابن طاووس با ستایش از اسناد کتاب در شماری از آثار خود از آن حدیث نقل کرده و علامه حلی در اجازه خود به بنی زهره از این اثر یاد کرده است. شهید اول نیز هم این کتاب را تلخیص کرده و هم به نقل روایت از آن پرداخته است. اما برخی از فقیهان شیعه به نقد متنی و اسنادی کتاب پرداخته‌اند.
توحید مفضل
این کتاب نیز از آثار منسوب به امام صادق(ع) است که در میان مردم شناخته شده است. اگر چه برخی از علما، انتساب این کتاب به امام صادق(ع) را صحیح نمی‌دانند، اما این کتاب مورد تمجید سید بن طاووس قرار گرفته و در کتاب «کشف المحجه» خواندن آن را به فرزند خود توصیه کرده است.
علامه مجلسی در جلد اول «بحارالانوار»، ملا صالح مازندرانی در جلد یک کتاب شرح اصول کافی، شیخ حر عاملی در کتاب «الفصول المهمه»، حویزی در جلد چهارم تفسیر نورالثقلین و شیخ انصاری در کتاب «الطهاره» خود به این کتاب استناد کرده‌اند.
مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقه
این کتاب نیز منسوب به امام صادق(ع) که همچون آثار دیگر انتساب آن به ایشان، در میان علما و محدثان محل گفتگو بوده است. موضوع این کتاب اخلاق و عرفان است، اغلب علمایی که از این کتاب نقل حدیث کرده‌اند، بر ضعیف بودن احادیث آن تاکید داشته‌اند.
علامه حسن مصطفوی در شرحی که بر این کتاب نوشته است، با تاکید بر اینکه این کتاب لفظ و عبارت امام صادق(ع) نیست، بلکه بهترین و پرارزش‌ترین مجموعه‌ای است که یکی از بزرگان برجسته شیعه، آداب و معارف و اخلاق شیعه جعفری را در مقابل مؤلفات مذاهب دیگر تألیف و تدوین کرده، می‌نویسد: «در آداب و حکم و معارف، کتابی به این اختصار که جامع دقایق و لطایف اخلاق بوده و در عین حال در نهایت اتقان و اعتبار تألیف شده باشد، به دست ما نرسیده است.»
در بخش‌های دیگر این نوشته، آثار دیگر منسوب به امام جعفر صادق(ع) بررسی خواهد شد.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
----------------------
پایان پیام
نظر شما