خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام_ابنا:خطبه ۲۵ نهج البلاغه(1)، سخنرانی تکاندهنده امام علی(ع) درباره دلایل شکست کوفیان و پیروزی شامیان است. این خطبه نهتنها یک تحلیل تاریخی است، بلکه دستورالعملی برای ملتهاست تا با درس گرفتن از گذشته، از تکرار فاجعه جلوگیری کنند. در این مقاله، راهکارهای عملی برای جلوگیری از شکست و تضمین پیروزی در مقابل دشمنان، استخراج و تبیین میشود.
۱. وحدت؛ شرط اصلی بقا
درس از شامیان: اتحاد حتی در باطل
امام علی(ع) میفرماید:
«آنها در یاری کردن باطل خود، وحدت دارند، و شما در دفاع از حق متفرقید.»
شامیان با وجود پیروی از حکومت ناحق (معاویه)، به دلیل انسجام داخلی پیروز شدند. این نشان میدهد که حتی حقِ بدون وحدت، شکست میخورد.
راهکار عملی:
- تشکیل جبهه متحد در مقابل دشمن، حتی اگر اختلافهای داخلی وجود دارد.
- اولویت دادن به منافع ملی بر منافع فردی و جناحی.
- پرهیز از تفرقهافکنی و دامن نزدن به اختلافات قومی، مذهبی و سیاسی.
۲. اطاعت از رهبریِ حق
علت شکست کوفیان: نافرمانی از امام
امام میفرماید:
«شما امام خود را در حق نافرمانی کردید و آنها امام خود را در باطل فرمانبرداری کردند.»
کوفیان با وجود داشتن رهبری مانند امام علی(ع)، به دلیل نافرمانی و بیانضباطی شکست خوردند.
راهکار عملی:
- حفظ وفاداری به رهبری مشروع و جلوگیری از آشوبگری.
- اجرای فرامینِ رهبری حتی اگر سخت باشد (مانند اطاعت سربازان در جنگ).
- مبارزه با شایعهپراکنی علیه نظام و رهبری.
۳. مسئولیتپذیری و جلوگیری از خیانت
فساد اخلاقی؛ عامل سقوط کوفه
امام با کنایه میفرماید:
«اگر من کاسه چوبی آب را به یکی از شماها امانت دهم، میترسم بند آن را بدزدد!»
این نشاندهنده فساد سیستماتیک و خیانتِ گسترده در جامعه کوفه است.
راهکار عملی:
- تقویت روحیه امانتداری در ادارات، نهادهای حکومتی و بین مردم.
- مبارزه با رشوه، اختلاس و فساد مالی.
- مسئولیتپذیری هر فرد در قبال جامعه (مانند پرداخت مالیات، خدمت سربازی، رعایت قانون).
۴. آبادانی و پیشرفت به جای تخریب
شامیان شهرساز، کوفیان ویرانگر
امام میفرماید:
«آنها در شهرهای خود به اصلاح و آبادانی مشغولند و شما به فساد و خرابی.»
جامعهای که تخریب کند، حتی اگر ادعای حقانیت داشته باشد، محکوم به شکست است.
راهکار عملی:
- سرمایهگذاری روی توسعه زیرساختها (جادهها، بیمارستانها، مدارس).
- تشویق کار و تولید به جای اعتراضهای بیحاصل.
- مشارکت عمومی در حفظ امنیت و نظم جامعه.
۵. روحیه جهادی و آمادگی دفاعی
آرزوی امام برای سربازان فداکار
امام علی(ع) با حسرت میفرماید:
«دوست داشتم به جای شما کوفیان، هزار سوار از بنیفراس داشتم که چون ابر تابستانی سریع و جنگجو باشند.»
این نشاندهنده ضعف روحیه مقاومت در کوفیان است.
راهکار عملی:
- تقویت بنیه دفاعی (نظامی، اقتصادی، فرهنگی).
- آمادگی همیشگی برای مقابله با تهدیدات (مانند بسیج عمومی در جنگ).
- تربیت نسل جوانِ ایثارگر و انقلابی.
نتیجهگیری: ملتهای پیروز، این پنج ویژگی را دارند
۱. وحدت (نه تفرقه).
۲. اطاعت از رهبری (نه هرج و مرج).
۳. امانتداری (نه خیانت و فساد).
۴. آبادانی (نه تخریب و ویرانی).
۵. روحیه مقاومت (نه سستی و ترس).
ملتی که این اصول را رعایت کند، حتی اگر دشمنان قدرتمند داشته باشد، شکستناپذیر خواهد بود.
پینوشت:
1- نهج البلاغه_ ترجمه محمد دشتی_ خطبه 25
علل شکست ملّت ها (علل شکست کوفیان، و پیروزی شامیان):
اکنون جز شهر کوفه در دست من باقی نمانده است، که آن را بگشایم یا ببندم ای کوفه اگر فقط تو برای من باشی، آنهم برابر این همه مصیبت ها و طوفان ها چهره ات زشت باد.
آنگاه به گفته شاعر مثال آورد: (به جان پدرت سوگند ای عمرو، که سهم اندکی از ظرف و پیمانه داشتم). سپس ادامه داد: به من خبر رسیده که بُسر بن ارطاة بر یمن تسلّط یافته، سوگند به خدا می دانستم که مردم شام به زودی بر شما غلبه خواهند کرد. زیرا آنها در یاری کردن باطل خود، وحدت دارند، و شما در دفاع از حق متفرّقید. شما امام خود را در حق نافرمانی کرده و آنها امام خود را در باطل فرمانبردارند.
آنها نسبت به رهبر خود امانت دار و شما خیانتکارید، آنها در شهرهای خود به اصلاح و آبادانی مشغولند و شما به فساد و خرابی، (آنقدر فرومایه اید) اگر من کاسه چوبی آب را به یکی از شماها امانت دهم می ترسم که بند آن را بدزدید.
نفرین به امّت خیانتکار:
خدایا، من این مردم را با پند و تذکّرهای مداوم خسته کردم و آنها نیز مرا خسته نمودند، آنها از من به ستوه آمده، و من از آنان به ستوه آمده، دل شکسته ام، به جای آنان افرادی بهتر به من مرحمت فرما، و به جای من بدتر از من بر آنها مسلّط کن. خدایا، دل های آنان را، آنچنان که نمک در آب حل می شود، آب کن. به خدا سوگند، دوست داشتم، به جای شما کوفیان، هزار سوار از بنی فراس بن غنم می داشتم که: «اگر آنان را می خواندی، سوارانی از ایشان نزد تو می آمدند مبارز و تازنده چون ابر تابستانی». آنگاه امام از منبر فرود آمد.
نظر شما