به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - در بخش‌های قبلی این نوشته، شرح‌های شاخص نوشته شده بر نهج‌البلاغه از جمله شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، منهاج‌البراعه و ابن‌میثم معرفی شدند. در این نوشته، شرح «بهج‌الصباغة فی شرح نهج‌البلاغه» به‌عنوان اولین «شرح موضوعی» نوشته شده بر نهج‌البلاغه معرفی می‌شود که در ۱۴ جلد منتشر شده است.
این شرح، موضوعات نهج‌البلاغه را در شصت فصل دسته‌بندی کرده و برای هر یک از این فصل‌ها نیز عناوین مختلفی تنظیم کرده است. مجموعه عناوین نیز ۹۳۳ عنوان است و به عبارت دیگر، علامه شوشتری در این شرح، کلیه موضوعات نهج‌البلاغه را در شصت «موضوع اصلی» و بیش از ۹۰۰ «موضوع فرعی» دسته‌بندی کرده و به شرح هر یک از این موضوعات اصلی و فرعی پرداخته است. به عنوان نمونه، ایشان در موضوع توحید این‌گونه نوشته‌اند: «الأول فی التوحید و فیه ثلاث خمسین عنواناً، عنوان اول در توحید که در آن ۵۳ عنوان بیان شده است».
بدون شک، مهم‌ترین ویژگی این شرح، این فصل‌بندی‌ها و موضوعات است که برای نخستین‌بار صورت گرفته است. اگرچه این دسته‌بندی‌های موضوعی خالی از اشکال نیست، اما نوآوری‌های صورت‌گرفته توسط علامه شوشتری در این شرح، قابل توجه است.
تلاش برای تکمیل مستندات نهج‌البلاغه، با تأکید بر منابع روایی تألیف‌شده پیش از سید رضی، نیز از ویژگی‌های دیگر این شرح است. اگرچه پیش از ایشان نیز برخی از شارحان نهج‌البلاغه تلاش‌هایی برای تکمیل مستندات نهج‌البلاغه داشته‌اند، ایشان درباره این ویژگی نوشته‌اند: «و أما الشراح المتقدمون فلم یقفوا فی کثیر منها علی المدارک أصلاً و فی یسیر منها لم یقفوا غالباً إلا علی بعضها».
از دیگر ویژگی‌های این شرح، توجه به اعراب، لغت و توضیح لغات دشوار نهج‌البلاغه بر اساس معروف‌ترین و کهن‌ترین فرهنگ‌های لغت در زبان عربی است. اگرچه خود ایشان نیز برخی از لغات را اعراب‌گذاری نکرده‌اند و اصطلاحاً ضبط آن‌ها در این کتاب مشخص نشده است.
نگرش انتقادی به شرح‌های نوشته‌شده بر نهج‌البلاغه، به‌ویژه شرح ابن‌ابی‌الحدید و شرح ابن‌میثم، بررسی اشکالات این دو شرح، تصحیح متن نهج‌البلاغه بر اساس نسخه‌های مختلف این کتاب، توجه ویژه به ظرایف تاریخی با تأکید بر پرهیز از افراط و تفریط در بیان وقایع تاریخی، بی‌طرفی عملی و دوری از تعصب‌های مذهبی، از ویژگی‌های دیگر این شرح شناخته می‌شود.
تأکید بر آیات و روایات و پرهیز از مباحث عقلی و فلسفی، که شرح برخی فرازهای نهج‌البلاغه بدون استفاده از آن‌ها تقریباً غیرممکن است، از نقاط ضعف این شرح شمرده می‌شود. از دیگر اشکالات این مجموعه، نبود چاپ‌های مناسب این کتاب است. اگرچه انتشار نسخه‌های دیجیتال این شرح و در دسترس بودن رایگان آن توانسته این اشکالات را تا حدودی برطرف کند.
به نظر می‌رسد ترجمه کامل این اثر به زبان فارسی و تهیه چکیده آن می‌تواند زمینه‌ساز استفاده عمومی علاقه‌مندان از این شرح شود.
علاوه بر این اثر در موضوع‌بندی نهج‌البلاغه، محققان دیگری نیز تلاش کرده‌اند فهرست‌های مختلفی برای نهج‌البلاغه تنظیم کنند. در نوشته‌ای دیگر، به معرفی برخی از برجسته‌ترین فهرست‌های «لفظی» و «موضوعی» تدوین‌شده برای این کتاب پرداخته خواهد شد.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
-------------------------------
پایان پیام
نظر شما