به گزارش خبرگزاری بین المللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ مستدرکنویسی، شیوهای شناختهشده در میان علمای اسلامی برای تکمیل برخی از کتابها و نوشتههای علمای گذشته است. در این شیوه، پژوهشگر تلاش میکند بر اساس روش علمی و سیره نگارشی یک نویسنده، مطالبی را که به هر دلیل، مانند دسترسی نداشتن به منابع، در کتاب اصلی نیامده است، گردآوری و به عنوان «مستدرک»، «تکمله» یا دیگر عناوین مشابه در اختیار دیگر محققان قرار دهد.
سنت مستدرکنویسی برای کتاب نهجالبلاغه همواره همراه با تقدیر از تلاشهای برجسته سید رضی در تدوین این مجموعه بوده است. عظمت علمی سید رضی در تنظیم این کتاب باعث شده است که تقریباً همه کسانی که بر این کتاب مستدرک نوشتهاند، بر همان سبک علمی وی کتاب خود را تدوین کنند. به همین دلیل، بسیاری از مستدرکات نوشتهشده بر این کتاب، تقسیمبندی بر اساس خطبهها، نامهها و حکمتها را ارائه کردهاند.
مستدرکنویسی بر نهجالبلاغه از زمان پایان یافتن جمعآوری این کتاب آغاز شد. دلیل آن نیز جملات پایانی سید رضی در انتهای این کتاب است که مینویسد: «وَ تَقَرَّرَ العَزمُ کَما شَرَطنا أَوَّلاً عَلی تَفصیلِ أَوراقٍ مِنَ البَیاضِ فی آخِرِ کُلِّ بابٍ مِن أَبوابٍ، لِیَکونَ لِاقتِناصِ الشَّاردِ واستِلحاقِ الواردِ وما عَسَی أَن یَظهَرَ لَنا بَعدَ الغَموصِ، ویَقَعَ إلَینا بَعدَ الشُّذوذِ، و در آغاز کار، برگهای سفید در هر فصل قرار دادهایم تا به کلام تازه، با تفسیر جالبی که رسیدیم، بر آن بیفزاییم تا سخن پوشیده آشکار شود و آنچه دستنیافتنی مینماید، به دست آید.»
بنابراین، تقریباً همه محققان نهجالبلاغه بر این موضوع تأکید داشتهاند که نگارش اولین مستدرک بر کتاب نهجالبلاغه توسط خود سید رضی انجام شده است. او در انتهای هر فصل از کتاب، برخی صفحات سفید را قرار داده بود تا در صورت دستیابی به سخنان بیشتر، به آن بخش افزوده شود. با توجه به فاصله ششساله میان اتمام نگارش نهجالبلاغه در سال ۴۰۰ هجری و درگذشت سید رضی در سال ۴۰۶ هجری، به نظر میرسد ایشان فرصت مناسب برای این کار را نیافته است.
اکنون در برخی نسخهها، مانند نسخه خطی شماره ۳۶۷۰ کتابخانه علامه مرعشی نجفی، نمونههایی از مطالب افزودهشده در بخش نامهها یافت میشود که توسط سید رضی پس از تألیف نهجالبلاغه به آن افزوده شده است و با عبارت «زیاده کُتِبَت عَلی عَهدِ المُصَنِّف، افزودهای که در عهد مصنف به کتاب اضافه شده» به صراحت به آن اشاره دارد. اما از دیگر مطالب افزودهشده توسط سید رضی بر این کتاب، تاکنون نشانهای یافت نشده است.
در بخشهای دیگر این نوشته، مستدرکات نوشته شده بر نهجالبلاغه در قرون مختلف معرفی خواهد شد.
سید علیاصغر حسینی/ ابنا
.................
پایان پیام
نظر شما