۱۲ تیر ۱۴۰۴ - ۱۷:۱۵
نهج‌البلاغه‌شناسی ۱۷/ اولین نویسندگان مستدرکات نهج‌البلاغه

تکمیل کردن آنچه سید رضی در نهج‌البلاغه از سخنان و نامه‌ها و آثار امیرالمومنین(ع) گردآوری کرده است، در طول یک هزار سال گذشته، مورد توجه بسیاری از عالمان بوده که تدوین «مستدرک»های متفاوت برای نهج‌البلاغه حاصل این تلاش علمی است.

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در بخش قبلی این نوشته، تاریخ مستدرک‌نویسی بر نهج‌البلاغه بررسی شد. همچنین سید رضی به‌عنوان نخستین مستدرک‌نویس بر این کتاب معرفی شد. در این نوشته، نخستین کسانی که تلاش کردند با نگارش برخی از کتاب‌ها، بر کتاب شریف نهج‌البلاغه مستدرک نوشته و آن را تکمیل‌تر کنند، معرفی می‌شوند.

لازم به ذکر است که برخی از این کتاب‌ها با عنوان «مستدرک» تدوین نشده‌اند، اما سیره نگارشی آن، همچنان تأکید مؤلفان آن بر توجه به نهج البلاغه در تألیف این کتاب‌ها، نشانگر آن است که این کتاب‌ها با هدف تکمیل مطالب نقل شده از امیرالمؤمنین (ع) تألیف شده است و به همین دلیل نیز همه پژوهشگران، این کتاب‌ها را مستدرکی بر کتاب نهج البلاغه دانسته‌اند.

در میان مستدرک نویسان بر نهج البلاغه، گروهی گمنام از عالمان وجود دارند که تلاش کرده‌اند برخی از احادیث علوی را به نهج البلاغه بیفزایند. به ویژه آن‌که در قرون گذشته، براساس روش سید رضی، در پایان هر فصل از این کتاب، صفحات خالی قرار می‌گرفته و عالمان تلاش کرده‌اند تا مطالب را به این صفحات بیفزایند. به عنوان نمونه در نسخه خطی شماره ۱۷۶ کتابخانه دانشگاه تهران، عالمی گمنام، خطبه بدون الف حضرت را در پایان نسخه خطی خود، که در سال ۷۷۳ هجری قمری تدوین شده است، افزوده است.

از نخستین کتاب‌هایی که به عنوان مستدرک بر نهج البلاغه نوشته شده است، کتاب «تذبیل نهج البلاغه» به معنای «آنچه که در ذیل نهج البلاغه» آمده است که توسط «ابوالفتح عبدالله بن اسماعیل جُلی» تدوین شده است. این کتاب هم‌اکنون در دسترس نیست، اما با توجه به اینکه «ابن ابی الحدید» در شرح نهج البلاغه خود، از این کتاب، حدیثی نقل کرده است، نام این کتاب در تاریخ ماندگار شده است. تاریخ تولد ابن جُلی در برخی از منابع ۳۹۰ هجری قمری اعلام شده و از او به عنوان بزرگترین عالم شهر حلب در سال‌های ۴۶۳ و ۴۷۹ هجری قمری نام برده شده است.

کتاب «ملحق نهج البلاغه» تألیف «احمد بن یحیی بن احمد بن ناقه» است که از قدیمی‌ترین و باارزش‌ترین مستدرکات نهج البلاغه به شمار می‌آید. در این کتاب چند خطبه‌ی مهم مانند: خطبه‌ی موسوم به الدره الیتیمه، خطبه‌ی اقالیم و خطبه‌ی خالی از الف موسوم به خطبه‌ی «مونقه» آورده شده است. نسخه‌ای از این کتاب که در سال ۷۲۹ هجری قمری تدوین شده است، در گنجینه کتاب‌های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره‌ی ۱۸۶۰ نگهداری می‌شود.

در بخش‌های دیگر این نوشته، مستدرک‌های دیگر نوشته شده بر کتاب شریف نهج‌البلاغه معرفی خواهد شد.

منابع:

کتاب: دانشنامه امام علی (ع)، جلد دوازدهم، کار گروهی.

مقاله: نگاهی به حدیث و محدثان شیعه حلب، مرتضی وفایی.

کتاب: فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشگاه تهران، جلد دوم، علی نقی منزوی.

کتاب: شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، جلد ۱۸.

کتاب: فهرست نسخه‌های خطی آستان قدس رضوی، جلد یک.

سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا

..................

پایان پیام

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha