به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در بخش‌های قبلی این نوشته، تاریخ مستدرک‌نویسی بر نهج‌البلاغه همچنین نخستین مستدرک‌های نوشته شده بر این کتاب معرفی شدند.
موضوع مستدرک‌نویسی بر کتاب‌های مختلف طی سیصد سال گذشته به دلایل متعددی گسترش یافته است، که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دسترسی گسترده‌تر به منابع و آثار موجود اشاره کرد. دسترسی به این منابع در سال‌های اخیر به ویژه به کمک نرم‌افزارهای مختلف، به طرز چشمگیری افزایش یافته است که این عوامل به همراه سایر دلایل، تأثیر بسزایی بر رشد مستدرک‌نویسی داشته‌اند.
مستدرکات مشهور بر نهج‌البلاغه
از نخستین مستدرکات نوشته شده بر نهج‌البلاغه در قرون معاصر، کتاب «مستدرک نهج‌البلاغه» تألیف شیخ هادی آل کاشف الغطاء است. وی که از نوادگان شیخ جعفر کاشف الغطاء به شمار می‌رود، توانسته در این کتاب ۹۳ خطبه، ۴۶ نامه و ۷۰۰ جمله قصار از احادیث امام علی (ع) را به نهج‌البلاغه سید رضی بیفزاید.
شیخ هادی آل کاشف الغطاء، در این اثر سعی کرده است تا شباهت بسیاری با نهج‌البلاغه داشته باشد. بر همین اساس، ترتیب کتاب به همان صورت در خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها تنظیم شده است. در ذکر احادیث نیز، سند و مأخذ آن‌ها ذکر نشده و برخی از موارد تنها به صورت گزیده‌ای از خطبه‌ها و نامه‌ها آورده شده است تا شباهت این دو کتاب افزایش یابد.
تدوین این کتاب حدود ۹۰ سال پیش، در اوایل ربیع‌الاول سال ۱۳۵۸ قمری، سه سال قبل از فوت مؤلف به پایان رسید. نسخه اینترنتی این کتاب هم‌اکنون در کتابخانه دیجیتالی نور قابل دسترسی برای علاقه‌مندان است.
دیگر مستدرکات
کتاب دیگری که با موضوع مستدرک نهج‌البلاغه تألیف شده، «نهج‌البلاغه ثانی» نوشته شیخ جعفر حائری است. وی تلاش کرده است در سبک و سیاق نهج‌البلاغه سید رضی، به تدوین خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه بپردازد. منابع وی در این پژوهش، علاوه بر کتاب‌های روایی، شامل کتاب‌های تاریخی و منابع اهل سنت نیز می‌شود.
در روی جلد این کتاب آمده است:
«نهج‌البلاغه الثانی: لمعه مختاره من الخطب و الکتب و الکلم القصار لسیدنا و مولانا امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیهما السلام لم تذکر فی نهج‌البلاغه»
این جمله تأکیدی بر مستدرک بودن این کتاب بر کتاب نهج‌البلاغه سید رضی است.
در این اثر ۱۳۹ خطبه، ۷۱ نامه و ۳۳۶ حکمت آورده شده است. نویسنده سعی کرده است صرفاً مواردی که در نهج‌البلاغه سید رضی نیامده، در کتاب خود بیاورد. با این حال، مقداری از روایاتی که در نهج‌البلاغه آمده نیز در این کتاب ذکر شده است. حجم این کتاب تقریباً حدود دو سوم نهج‌البلاغه سید رضی است.
در این کتاب نیز، مانند نهج‌البلاغه سید رضی، سند روایات نقل نشده تا ساختار آن شباهت بیشتری به نهج‌البلاغه داشته باشد. با این حال، مؤلف محترم در پایان کتاب، مأخذ و منبع هر یک از مطالب نقل‌شده را ذکر کرده تا امکان بررسی سندی هر کدام از روایات برای پژوهشگران آسان‌تر شود. این کتاب نخستین بار در سال ۱۴۱۰ هجری قمری در ۳۸۲ صفحه منتشر شده است.
منابع
کتاب: دانشنامه امام علی(ع)، جلد دوازدهم
کتاب: طبقات اعلام الشیعه، شیخ آقا بزرگ تهرانی
مقاله: از نهج‌البلاغه اول تا نهج‌البلاغه دوم، محمد اسفندیاری
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
------------------------------
پایان پیام
نظر شما