به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ در ادامه موضوعات مرتبط با معرفی نهجالبلاغه و معرفی شرحهای معروف این کتاب، شرح نهجالبلاغه ابن ابیالحدید در شماره قبل معرفی شده و در این نوشته به معرفی شرحهای «منهاجالبراعة» پرداخته میشود. یکی از این شرحها، «شرحی کامل» تألیفشده توسط «قطب راوندی» و پایانیافته در سال ۵۵۶ قمری و شرح دوم، «شرحی ناقص» نگارشیافته توسط «میرزا حبیبالله خویی» متوفی ۱۳۲۵ قمری است. به نظر میرسد تفاوت زمانی میان نگارش این دو شرح، حدود ۷۷۰ سال است. محققان برای جلوگیری از اشتباه، بدون توجه به نام مشترک میان این دو شرح، یکی را با نام «شرح راوندی» و دیگری را با نام «شرح خویی» معرفی میکنند.
«منهاجالبراعة» قطب راوندی
برخی از محققان، این شرح را «نخستین» یا «یکی از نخستین» شرحهای کامل نوشتهشده بر نهجالبلاغه میدانند. بسیاری از شارحین نهجالبلاغه، از جمله «ابن ابیالحدید» در شرح خود از این کتاب استفاده کردهاند. احاطهی قطب راوندی بر تفسیر، فقه، حدیث، لغت و تاریخ، ویژگی خاصی به شرح داده است. استفاده از آیات قرآنی و روایات معصومین (ع) که غالباً بدون ذکر اسناد نقل شدهاند، و توجه به نکات و جنبههای ادبی با تأکید بر دیدگاه لغتشناسان بزرگی مانند «ابن سکیت» و «مَبرّد» از ویژگیهای خاص این شرح است. مباحث کلامی و اعتقادی، از جمله موضوع امامت و مهدویت نیز در این شرح جایگاه برجستهای دارد که با توجه به اعتقاد شیعی قطب راوندی، موضوعی قابل توجه است.
مفصلترین بخش این شرح نیز، خطبهی اول آن است و مؤلف در شرح بخشهای دیگر، به تفصیل سخن نگفته است. همچنین چند بخش کردن هر خطبه یا نامه، و همچنین استفاده از روش «مزجی» در شرح عبارات، این شرح را به کتابی سختخوان برای مخاطب تبدیل کرده است.
«منهاجالبراعة» میرزا حبیبالله خویی
این شرح اگرچه از شرحهای ناقص نهجالبلاغه محسوب میشود و مؤلف محترم، تنها تا خطبه ۲۲۹ نهجالبلاغه را شرح داده است، اما این شرح از بزرگترین شرحهای نوشتهشده برای نهجالبلاغه محسوب میشود که در ۱۴ مجلد تألیف شده است. اگرچه اتمام عمر، امکان اتمام این شرح را به مؤلف محترم نداد، اما علامه حسنزاده آملی با شرح ۵ جلد دیگر و تا پایان شرح نامهها، همچنین محقق گرانقدر، محمدباقر کمرهای با نگارش ۲ جلد دیگر و با شرح کامل بخش حکمتهای نهجالبلاغه، این مجموعه را کامل کردهاند و هماکنون تعداد مجلدات این اثر در ۲۱ جلد در دسترس علاقهمندان است. به بیان دیگر باید گفت که این شرح، حاصل تلاش سه شخصیت عالم و برجسته است که همین موضوع، اهمیت این شرح را افزون کرده است.
بدون شک میرزا حبیبالله خویی به شرح منهاجالبراعة راوندی دسترسی داشته و از مطالب آن استفاده کرده و حتی اشکالاتی نیز بر آن وارد میکند، اما به هر دلیل، نام اثر خود را همنام با آن کتاب انتخاب کرده است.
این شرح علاوه بر نکات برجسته تفسیری، حدیثی، کلامی، ادبی و تاریخی، شمارهگذاری خطبهها و شمارهگذاری بخشهای مختلف هر خطبه برای دسترسی آسانتر مخاطبان در هنگام ارجاعات را نیز انجام داده است که باید آن را از ابداعات مؤلف دانست.
متن کامل شرح راوندی و شرح خویی، در کتابخانههای اینترنتی به شکل رایگان در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
سید علیاصغر حسینی/ ابنا
----------------------------
پایان پیام
نظر شما