خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: هدف خبرگزاری ابنا از این مقاله، واکاوی پیوند میان عدالت و مسئولیت در زندگی فردی و اجتماعی بر پایه آموزههای قرآن و اهلبیت(ع) است.
۱. معنای عدالت در نگاه توحیدی
در فرهنگ قرآن، عدالت تنها تقسیم مساوی نیست، بلکه قرار دادن هر چیز در جای خود است. خداوند میفرماید:
إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ
«همانا خداوند به عدالت و نیکوکاری فرمان میدهد.» (۱)
عدالت، جلوهای از توحید است؛ زیرا تنها در جامعهای برقرار میشود که خدا در آن محور ارزشهاست. امام علی(ع) فرمودند:
الْعَدْلُ یَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا.
«عدالت، امور را در جای شایسته خود مینهد.» (۲)
وقتی انسان خدامحور باشد، عدالت برایش فضیلت اخلاقی نیست، بلکه تکلیف الهی است. علامه طباطبایی مینویسد: «عدالت در اسلام، نظم هستی را در جامعه انسانی منعکس میکند؛ بیعدالتی، ناهماهنگی با نظام آفرینش است.»
۲. مسئولیتپذیری؛ روح عدالت اجتماعی
قرآن کریم در تبیین مسئولیت انسان میفرماید:
وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ
«آنان را نگه دارید که مورد بازخواست قرار خواهند گرفت.» (۳)
هر فرد در جامعه اسلامی، در برابر اعمال خویش مسئول است؛ از کوچکترین رفتار فردی تا بزرگترین تصمیم اجتماعی. امام صادق(ع) فرمودند:
کُلُّکُمْ رَاعٍ وَکُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ.
«همه شما نگهبانید و همه در برابر رعیت خود مسئولید.» (۴)
مسئولیتپذیری، مکمل عدالت است؛ زیرا بدون آن، عدالت در سطح شعار باقی میماند. چنانکه در مثل ایرانی آمده است: «هر که بامش بیش، برفش بیشتر.» هر کس در جایگاه بالاتر است، مسئولیتش سنگینتر است.
۳. عدالت در رفتار فردی و اجتماعی
در سبک زندگی اسلامی، عدالت باید از درون فرد آغاز شود. کسی که با خود صادق نباشد، نمیتواند در جامعه عادل باشد. قرآن میفرماید:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَی أَنفُسِکُمْ
«ای مؤمنان! به عدالت قیام کنید و برای خدا گواهی دهید، هرچند به زیان خودتان باشد.» (۵)
در سیره امام علی(ع)، عدالت معیار تمام تصمیمها بود. آن حضرت در نامهای به کارگزاران فرمودند: «به مردم همچون برادران دینی خود بنگر و در میان آنان با انصاف رفتار کن.» این نگاه، الگوی سبک زندگی اسلامی در عرصه مدیریت اجتماعی است.
۴. عدالت و معنای واقعی قدرت
در اندیشه اسلامی، قدرت هدف نیست بلکه امانت است. امام علی(ع) فرمودند:
إِنَّهَا أَمَانَةٌ، فَمَنْ جَعَلَهَا غَنِیمَةً غَشَّ اللَّهَ وَغَشَّ الْمُسْلِمِینَ.
«حکومت امانت است، و هر کس آن را غنیمت پندارد، به خدا و مسلمانان خیانت کرده است.» (۶)
اگر قدرت با عدالت و تقوا همراه نباشد، به ظلم میانجامد. رهبر معظم انقلاب نیز تأکید دارند: «عدالت بدون معنویت، خشک و بیجان است؛ معنویت بدون عدالت، بیاثر و بیثمر.»
۵. نتیجهگیری
عدالت و مسئولیتپذیری، دو روی یک حقیقتاند. عدالت بدون مسئولیت، شعاری توخالی است و مسئولیت بدون عدالت، به استبداد میانجامد. در جامعهای که هر فرد خود را در برابر خدا و مردم پاسخگو بداند، عدالت نهادینه میشود و سبک زندگی اسلامی در عمل تحقق مییابد.
منابع
-
قرآن کریم، سوره نحل، آیه ۹۰
-
نهجالبلاغه، حکمت ۴۳۷
-
قرآن کریم، سوره صافات، آیه ۲۴
-
اصول کافی، ج ۲، ص ۱۲۴
-
قرآن کریم، سوره نساء، آیه ۱۳۵
-
نهجالبلاغه، خطبه ۳
نظر شما