مرگ مردی که جنگ را مهندسی کرد/ دیک چنی و میراث تلخ عراق

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ با درگذشت دیک چنی، معاون پیشین رئیس‌جمهور آمریکا، که شهرتش سبب شده بود برخی او را به «دارت ویدر» ـ یکی از شخصیت‌های شرور مجموعه جنگ ستارگان ـ تشبیه کنند، در سن ۸۴ سالگی، دوباره نام مردی بر سر زبان‌ها افتاد که نقشی محوری در تغییر چهره خاورمیانه و جهت‌دهی ماندگار به سیاست‌های ایالات متحده آمریکا داشت.

براساس گزارش روزنامه الاخبار لبنان، از جمله نکاتی که شاید بسیاری ندانند، این است که چنی شخصاً موفق شد حمایت پادشاه وقت عربستان، فهد بن عبدالعزیز، را برای استقرار نیروهای آمریکایی در خاک عربستان جلب کند؛ اقدامی که نقطه عطفی در حضور نظامی آمریکا در منطقه بود.

نگاهی تاریخی

از سال ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۳، چنی وزیر دفاع دولت جورج بوش پدر بود و در این سمت بر کاهش نیروهای نظامی پس از فروپاشی اتحاد شوروی، و نیز بر عملیات نظامی آمریکا در پاناما و مشارکت در جنگ خلیج فارس نظارت داشت.

پس از شکست بوش در انتخابات ۱۹۹۲، چنی به اندیشکده محافظه‌کار مؤسسه امریکن اینترپرایز پیوست و سپس در سال ۱۹۹۵ ریاست و مدیرعاملی شرکت بزرگ نفتی هالیبرتون را بر عهده گرفت؛ شرکتی که بعدها در پروژه‌های بازسازی عراق نقش اقتصادی عظیمی ایفا کرد.

در جریان کارزار انتخاباتی جورج بوش پسر، چنی مأمور یافتن نامزد مناسب برای معاونت ریاست‌جمهوری بود، اما در نهایت خود او به‌عنوان نامزد حزب جمهوری‌خواه برای این سمت انتخاب شد. دو هفته پس از انتخابات، چنی بار دیگر دچار حمله قلبی خفیف شد، اما خیلی زود کار خود را به‌عنوان رئیس تیم انتقال قدرت بوش از سر گرفت.

چنی در دوران معاونتش، نقشی تعیین‌کننده در سیاست‌های انرژی و خاورمیانه‌ای دولت بوش داشت. او یکی از معماران اصلی گزارش‌های اطلاعاتی بود که مدعی بودند صدام حسین سلاح‌های کشتار جمعی دارد؛ گزارشی که مبنای آغاز جنگ عراق قرار گرفت.

پس از سقوط صدام، شرکت هالیبرتون، وابسته به چنی، قراردادهای عظیم بازسازی عراق را از دولت آمریکا گرفت، که بعدها به فساد و تبعیض متهم شد و اعتبار او را به شدت خدشه‌دار کرد. حتی اعضای کنگره از او به‌عنوان کارمند دولتی مخفی یاد کردند و خواستار افشای اسناد تشکیل سیاست انرژی ملی شدند.

چنی پس از پایان دوران خدمت خود در سال ۲۰۰۹، از صحنه سیاست کناره‌گیری نکرد و بارها مواضع تند خود را در رسانه‌ها تکرار کرد. او در سال ۲۰۱۰ دچار پنجمین حمله قلبی شد و دو سال بعد عمل پیوند قلب انجام داد، اما بیماری قلبی و ذات‌الریه در نهایت سه‌شنبه او را از پا درآورد.

تغییر چهره آمریکا

با وجود شواهد فراوان علیه ادعاهایش، چنی تا آخرین روزهای عمر بر حقانیت حمله آمریکا به عراق پافشاری کرد.

به گزارش روزنامه گاردین، او نقشی اساسی در فشار بر سازمان‌های اطلاعاتی داشت تا گزارش‌هایی مطابق خواسته دولت بوش بنویسند و عراق را تهدیدی وجودی جلوه دهند. چنی شخصاً بارها به مقر سازمان سیا در لانگلی رفت تا تحلیلگران اطلاعاتی را مرعوب کند و گزارش‌های مطابق میل خود بگیرد.

به گفته «پول پیلار»، از مقام‌های سابق اطلاعات ملی آمریکا، چنی یکی از مهم‌ترین عوامل فساد در رابطه میان اطلاعات و سیاست بود که زمینه‌ساز جنگ عراق شد. او در اوت ۲۰۰۲ علناً اعلام کرد که هیچ تردیدی نیست که صدام حسین اکنون سلاح‌های کشتار جمعی دارد. در حالی‌که جامعه اطلاعاتی آمریکا هنوز ارزیابی نهایی خود را آغاز نکرده بود.

هرچند بعدها به دلیل مخالفت شدید با دونالد ترامپ، چنی از سوی برخی به عنوان چهره‌ای میانه‌رو توصیف شد و حتی در انتخابات ۲۰۲۴ از کامالا هریس حمایت کرد، اما به باور تحلیلگران، او همان کسی بود که راه را برای ترامپیسم هموار کرد؛ زیرا با تضعیف استقلال نهادهای اطلاعاتی و بی‌اعتنایی به قانون بین‌الملل، زمینه ظهور پوپولیسم اقتدارگرا را فراهم ساخت. او در دوران قدرت خود اختیارات ریاست‌جمهوری را گسترش داد و محدودیت‌های کنگره را که پس از ماجرای واترگیت وضع شده بود، غیرموجه خواند — رویکردی که یادآور رفتار ترامپ در سال‌های اخیر است.

در گزارشی از پایگاه ریسپانسبل استیت‌کرفت آمده است که دروغ‌های چنی درباره سلاح‌های کشتار جمعی، آمریکا را به ورطه‌ای کشاند که هنوز از آن بیرون نیامده است. این گزارش می‌افزاید: چنی با نادیده‌گرفتن پیامدهای انسانی و مالی، راه را برای جنگی بی‌پایان هموار کرد؛ جنگی که میلیون‌ها قربانی گرفت، مشروعیت قانون را تضعیف کرد و جامعه آمریکا را برای همیشه دگرگون ساخت.

سیاست‌های چنی با سوءاستفاده از احساسات ملی‌گرایانه پس از حملات ۱۱ سپتامبر، به بی‌اعتمادی عمیق نسبت به دولت و شکل‌گیری جنبش‌های پوپولیستی انجامید. همچنین، دوره چنی شاهد رشد پدیده‌هایی چون ارتش‌های مزدور، استفاده گسترده از پهپادهای مرگبار، شکنجه، و محدود شدن آزادی‌های مدنی در داخل آمریکا بود.

ایران و میراث تاریک

سیزده سال پس از ادعای معروف چنی درباره لوله‌های آلومینیومی برای ساخت سلاح هسته‌ای در عراق، او این بار ایران را به‌عنوان تهدیدی وجودی معرفی کرد و با توافق هسته‌ای برجام به‌شدت مخالفت ورزید.او در سخنرانی‌ای خطاب به مردم آمریکا مدعی شد که توافق، امکان حمله هسته‌ای ایران به خاک آمریکا را فراهم می‌کند. چنی در دوران معاونتش بارها میان واشنگتن و پایتخت‌های خلیج فارس رفت‌وآمد داشت تا آنان را علیه تهران متحد کند.

از دیگر میراث‌های تاریک او، قانونی کردن شکنجه در بازداشتگاه‌های مخفی سازمان سیا و تأسیس زندان ber نامدار گوانتانامو است — جایی که هنوز لکه ننگی بر پرونده آمریکا باقی مانده است. چنی شکنجه را بازجویی پیشرفته نامید و ادعا کرد که همین روش‌ها ما را در امان نگه داشت.

بااین‌حال، بسیاری معتقدند سیاست‌های چنی نه تنها امنیت نیاورد، بلکه چهره آمریکا را برای همیشه در افکار عمومی جهان لکه‌دار کرد.

..............................

پایان پیام/ ۲۶۸