به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ پس از دو قرن حاکمیت ایرانیان بر لبنان امروزی، این منطقه به تصرف اسکندر مقدونی درآمد، ولی گروه های زیادی از ایرانیان در این سرزمین ماندند. گروه دیگری از ایرانیان نیز بعد از فتح مجدد این سرزمین در سال ۶۱۱ میلادی به این منطقه کوچ کردند و در آن مستقر شدند.
استقرار این افراد در آن منطقه به میزانی بود که هنگامی که برای اولین بار، لشکر مسلمان به فرماندهی «ابوعبیده» به این سرزمین وارد شدند، امان نامه ای به زبان فارسی برای اهالی این منطقه نگاشته شد و زبان فارسی کاملا در این سرزمین شناخته شده بود.
در دوره ی امویان، آنان ایرانیان را از بعلبک، حمص و انطاکیه به «خسروان» در نزدیکی جونیه در شرق بیروت و نیز در شهرهای صور اسکان دادند. منابع تاریخی از مقابله یک ایرانی به نام «خالد بن الحسفان الفارسی» که به عنوان حاکم شهر صور انتخاب شده بود در برابر تهاجم دریایی امپراتوری بیزانس در سال ۱۰۷ هجری قمری خبر داده اند.
همچنین ابن عساکر مورخ معروف عرب نقل کرده است : ایرانیان در شهر صور لبنان مسجدی به نام "ابراهیم بن اسحاق" داشتند. در دوران عباسیان و فاطمیان نیز ساکنانی که اصالت ایرانی داشتند و در مناطق کسروان و صور ساکن بودند، شیعه می شوند، به گونه ای که هم اکنون و با گذشت نزدیک به هزار و دویست سال، ساکن دو روستای کوچک در منطقه «خسروان»، شیعیانی با اصالت ایرانی هستند.
اگر چه تاریخ، وقایع زیادی از قرن دوم تا هشتم قمری در منطقه شامات واقع شده است، اما تاریخ نویسان، اطلاعات زیادی از فعالیت ایرانیان در این دوران منتشر نکرده اند و می توان گفت که تاریخ درباره این مقطع تاریخ ساکت مانده است.
یکی از منابع اندکی که در منابع تاریخی به حضور ایرانیان در این سرزمین اشاره می کند، کتاب «تاریخ امراء الشهابیه» نوشته «سلیم هنی» است. نویسنده در این کتاب با اشاره به «خاندان حماده» در لبنان، آنان را از ایرانیانی می داند که وطن نخستین آنها شهر بخارا در خراسان بزرگ بوده و حدود ۵۰۰ سال پیش به بعلبک و هرمل در شرق لبنان هجرت کردند. آنان به مدت ۲۰۰ سال بر منطقه ی بعلبک و هرمل حکومت کردند تا در نهایت به واسطه تسلط عثمانی ها بر منطقه، از قدرت کنار گذاشته شدند.
در همین دوران که همزمان با تشکیل حکومت صفویه و اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی در ایران بود، تعاملات میان ایرانیان و اهالی جبل عامل توسعه یافت و گروه های مختلفی از این سرزمین به ایران مهاجرت کردند. اگر چه موضوع تاثیرات تاریخی اهالی لبنان در ایران موضوع این نوشته نیست، اما صرفا به این مقدار باید اکتفا کرد که مقام معظم رهبری در سخنرانی عربی خود در ۱۳ مهر ماه سال جاری بعد از شهادت سید حسن نصرالله در نمازجمعه تهران با اشاره به این سابقه گفتند: «ما ایرانی‌ها از زمانی دور با لبنان و امتیازهایش آشناییم؛ کسانی چون شهید محمّد بن مکّی عاملی و علیّ بن عبدالعال کَرَکی و شهید زین‌الدّین عاملی و حسین بن عبدالصّمد عاملی و پسرش محمّد بهاءالدّین معروف به شیخ بهائی و غیر آنها از مردان علم و دین، ایران را در دولت های سربداران و صفوی در قرن های هشتم و دهم و یازدهم هجری از برکات دانش سرشار خود بهره‌مند کرده‌اند».
با فروپاشی دولت عثمانی و تشکیل منطقه «لبنان بزرگ»، ایرانیان به دلایل مختلف از جمله تجارت، تحصیلات آکادمیک یا تبلیغ دین به این منطقه مهاجرت کردند. در همان دوران نیز،«کشور لبنان» از تحت قیومیت فرانسه خارج شد و هویتی مستقل یافت.
خاندان های ایرانی لبنان
هم اکنون بیش از ده خاندان بزرگ را در لبنان می توان یافت که اصالت ایرانی دارند: علاوه بر خاندان «خیوی» که منسوب به خیوه در تاجیکستان امروزی هستند، خانواده های اصفهانی، عجمی، شیرازی، همدانی، میرزا، بهبهانی، فولادکار، دانا، سردار و سرایدار، خانواده هایی با اصالت ایرانی شناخته می شوند که که برخی از آنان، نقش موثری در فرهنگ، اقتصاد و سیاست لبنان دارند.
قبل از پرداختن به تاریخ خاندان های ایرانی در لبنان باید این را گفت که بدون شک مهمترین شخصیت ایرانی که هم اکنون نیز برخی از اعضای خانواده او در لبنان زندگی می کنند، «امام موسی صدر» است که نقش سیاسی وی در تاریخ معاصر لبنان غیر قابل انکار است.
نکته جالب آنکه اکثر ایرانی های مقیم لبنان به رغم دریافت هویت و شناسنامه لبنانی همچنان با فرزندان خود به زبان فارسی صحبت می کنند و ارتباط خود را با ایران قطع نکرده اند و هر ساله با فرا رسیدن تعطیلات تابستان، فرصت را برای دیدن دوباره از ایران از دست نمی دهند. در مقابل برخی از خانواده های ایرانی نیز بعد از دهه ها زندگی در لبنان، تنها از اصالتی ایرانی برخوردار هستند و حتی به خوبی زبان فارسی را صحبت نمی کنند.
در میان خاندانی هایی که از ایران به لبنان مهاجرت کرده اند، گروهی از مسیحیان مانند خانواده «ماناسیان» بوده اند و هم اکنون در میان خاندان های ایرانی که در لبنان سکونت دارند، علاوه بر خانواده های شیعی، افرادی با مذاهب مسیحی و سنی نیز وجود دارد.
در سال های آخر قرن نوزدهم میلادی، برخی از اهالی استان فارس از جمله «سید حسین اخوی برقعی» به لبنان مهاجرت کردند. سید حسین و فرزندش سید نورالدین، مهمترین مرکز طب سنتی را در لبنان ایجاد کردند و نسلی از طبیبان را در این سرزمین آموزش دادند.
سید نورالدین که بعدها به «اخوی» معروف شد، یکی از معروف‌ترین تدوین کنندگان و مجریان برنامه های اجتماعی و مجری در رادیو لبنان شد. این خاندان هم اکنون در لبنان به عنوان «خاندان عجمی» شناخته می شوند و در میان آنان شماری بازرگان، شخصیت سیاسی و استاد دانشگاه دیده می شود.
«میرزا باقر شیرازی» که از شاگردان سید جمال الدین اسد آبادی بود، نیز در اوایل قرن بیستم به لبنان رفت و علاوه بر تلاش های فرهنگی به نگارش مقالات در مطبوعات پرداخت، فرزندش میرزا محمد باقر نیز از پیشگامان حرفه ی روزنامه نگاری در لبنان شد و نشریات «المنتقد»، «الفتاه» ،«البلاغ» و «کشکول» را بنیاد نهاد و مدتها عضو شورای شهر بیروت شد.
در قسمت های بعدی، به بررسی خانواده های مشهور فرهنگی و اقتصادی در کشور لبنان که اصالت ایرانی دارند پرداخته می شود.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
..............................
پایان پیام
نظر شما