به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ خطبه دوم نهج‌البلاغه که بعد از بازگشت حضرت امیرالمومنین(ع) از جنگ صفین بیان شده است، چند محور کلی مانند آثار گواهی دادن به یگانگی خدا و فلسفه شکر و حمد، همچنین علل نیازمندی انسان به خدا، توصیف ویژگی‌های پیامبر اسلام(ص) و خصوصیات جهان در عصر بعثت و معرفی ویژگی‌های ائمه(ع) و وصف مخالفان آن را شامل می‌شود.
این خطبه قبل از جمع‌آوری نهج‌البلاغه، در کتاب «فروع کافی» از علی بن رئاب از حضرت امام صادق(ع) نقل شده است. همچنین در سند این روایت که در کتاب شرح نهج‌البلاغه «منهاج البراعه» از امام حسن مجتبی(ع) و در کتاب «دلائل الامامه» به نقل از امام صادق(ع) از پدرانش نقل شده است.
برخی از شارحان معتقدند این خطبه بعد از بازگشت از صفین و قبل از پایان ماجرای حکمیت بیان شده است، بنابراین فرازهایی از این خطبه، به شکل «کنایی»، اشاره به وضعیت آینده مسلمانان دارد و حضرت این هشدار را می‌دهند که مبادا شرایط به دوران جاهلیت برگردد.
این در حالی است که جنگ صفین در سال ۳۸ هجری قمری به پایان رسیده و از بعثت پیامبر(ص) حدود ۵۰ سال گذشته بود، ولی شرایط اسلام به گونه‌ای بود که نشانه‌های جاهلیت در آن دیده می‌شود و همین موضوع، مورد توجه حضرت در این سخنان قرار گرفته است.
اگر چه در این خطبه، موضوعات متنوعی مطرح شده است، اما اگر بخواهیم به بخشی کوتاه از معارف این خطبه اشاره کنیم، می‌توان به موضوع معرفی و جایگاه امامت در این خطبه اشاره کرد.
در بخشی از این خطبه حضرت می‌فرماید: «لَا یُقَاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ (ص) مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَحَدٌ وَ لَا یُسَوَّی بِهِمْ مَنْ جَرَتْ نِعْمَتُهُمْ عَلَیْهِ أَبَداً. هُمْ أَسَاسُ الدِّینِ وَ عِمَادُ الْیَقِینِ. إِلَیْهِمْ یَفِیءُ الْغَالِی وَ بِهِمْ یُلْحَقُ التَّالِی وَ لَهُمْ خَصَائِصُ حَقِّ الْوِلَایَةِ وَ فِیهِمُ الْوَصِیَّةُ وَ الْوِرَاثَةُ. کسی را با خاندان رسالت نمیشود مقایسه کرد و آنان که پرورده نعمت هدایت اهل‌بیت پیامبرند با آنان برابر نخواهند بود. عترت پیامبر(ص) اساس دین، و ستونهای استوار یقین میباشند. شتاب‌کننده، باید به آنان بازگردد و عقب‌مانده باید به آنان بپیوندد، زیرا ویژگی‌های حقّ ولایت به آنها اختصاص دارد و وصیّت پیامبر(ص) نسبت به خلافت مسلمین و میراث رسالت، به آنها تعلّق دارد.»
به نظر می‌رسد یکی از عبارت‌های کلیدی این خطبه، عبارت «الْآنَ إِذْ رَجَعَ الْحَقُّ إِلَی أَهْلِهِ وَ نُقِلَ إِلَی مُنْتَقَلِهِ. هم اکنون (که خلافت را به من سپردید) حق به اهل آن بازگشت، و دوباره به جایگاهی که از آن دور مانده بود، بازگردانده شد.» این جمله مهمترین هشدار امیرمومنان(ع) بر توجه داشتن به جایگاه آن حضرت در جامعه است، تا مبادا به دلایلی این جایگاه، بار دیگر در اختیار افرادی قرار گیرد که بر اساس روایات پیامبر(ص)، نباید بر منبر او قرار گیرند و جایگاه حکومتی را کسب کنند.
منابع:
کتاب: روات و محدثین نهج البلاغه، محمد دشتی
کتاب: پیام امام، شرح نهج البلاغه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی
کتاب: جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ترجمه: مهدوی دامغانی
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
___________
پایان پیام
نظر شما