به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ هنگام صحبت از مهاجرت لبنانی‌ها به خارج از کشور، معمولاً توجه‌ها به آمریکای شمالی (ایالات متحده و کانادا) و بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین معطوف می‌شود؛ جایی که نوادگان فنیقی‌ها موفقیت‌های اقتصادی، سیاسی و ادبی بزرگی به دست آورده‌اند.
اما بررسی دقیق تاریخ مهاجرت لبنانی‌ها نشان می‌دهد که مقاصد دیگری نیز وجود داشته که از نیمه قرن نوزدهم مورد توجه هزاران مهاجر لبنانی قرار گرفته‌اند؛ از جمله آفریقا، استرالیا، اروپا و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس که در مراحل بعدی مهاجران لبنانی را جذب کردند.
موج مهاجرت به آفریقا تحت تأثیر رویدادهای تاریخی بزرگی مانند جنگ‌های جهانی اول و دوم، قیمومت فرانسه بر لبنان، و جنگ داخلی لبنان (۱۹۷۵–۱۹۹۰) شکل گرفت.
در آغاز، سفر لبنانی‌ها به آفریقا به صورت تصادفی رخ داد؛ چون که کشتی‌های آن‌ها به دلایل خاصی به جای آمریکا در سواحل غرب آفریقا توقف می‌کردند. برخی روایت‌ها می‌گویند که مهاجران لبنانی فریب داده شدند و به آن‌ها گفته شد که سواحل سنگال و گینه، خاک آمریکا است.
البته در واقع برای بسیاری از لبنانی‌های مشتاق مهاجرت، آفریقا گزینه‌ای در دسترس‌تر بود، چون که سفر به آفریقا هزینه کمتری نسبت به سفر به آمریکا داشت، از سوی دیگر تا پیش از سال ۱۹۲۳ ورود به بسیاری از کشورهای غرب آفریقا نیاز به گذرنامه نداشت. در آن زمان، غرب آفریقا مقصد مناسبی برای مهاجران لبنانی از طبقات فقیر و بدون تحصیلات یا مهارت‌های حرفه‌ای بود.
لبنانی‌ها در آغاز مهاجرت به کشورهای آفریقا به عنوان دستفروش در بازارها و روستاها فعالیت می‌کردند، سپس وارد تجارت خرده‌فروشی در مغازه‌های کوچک شدند و در ادامه، در برخی کشورهای این قاره، تجارت‌های بزرگ‌تری مانند کاکائو و قهوه در ساحل عاج و چوب در گابن را در دست گرفتند.
طوایف و آمار مهاجران لبنانی در آفریقا
در ابتدا بیشتر مهاجران لبنانی به آفریقا از مسیحیان مارونی بودند، اما به تدریج مسلمانان شیعه از جنوب لبنان نیز در تعداد زیادی به این قاره، مهاجرت کردند. وجه مشترک بسیاری از این مهاجرین، فرار از فقر، سرکوب سیاسی و مذهبی بود.
طبق آمارهای لبنانی، ۷۰٪ مهاجران لبنانی در آفریقا از شیعیان جنوب لبنان هستند و بیشترین افزایش در شمار آن‌ها طی سال‌های جنگ داخلی (۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰) رخ داده است. نخستین حضور ثبت‌شده لبنانی‌ها در آفریقا به سال ۱۸۶۰ در سنگال بازمی‌گردد. در آغاز قرن بیستم تعداد آن‌ها به صدها نفر رسید و با ورود لبنان به دوره قیمومت فرانسه (که مستعمره‌دار سنگال نیز بود)، افزایش بیشتری یافت. در دوره استعمار فرانسه بر ساحل عاج، سنگال و گینه، و همچنین در دوره استعمار بریتانیا بر نیجریه، غنا، سیرالئون و گامبیا، روند مهاجرت مهاجرین لبنانی به قاره آفریقا، شدت گرفت. ویژگی خانوادگی و طایفه‌ای مهاجرت، سبب شد مهاجران جدید لبنانی توسط اقوام یا هم‌کیشان خود برای رفتن به آفریقا حمایت شوند.
تخمین زده می‌شود بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار مهاجر لبنانی در قاره آفریقا زندگی می‌کنند که بیشتر آن‌ها در غرب و مرکز این قاره، به‌ویژه در کشورهایی مانند ساحل عاج (حدود ۱۰۰ هزار نفر)، سنگال (۳۰ هزار نفر) و نیجریه (۳۰ تا ۱۰۰ هزار نفر) هستند. در گابن نیز بیش از ۱۵ هزار لبنانی ساکن‌اند. جوامع لبنانی در کشورهای دیگر مانند غنا، گینه، لیبریا، سیرالئون، مالی، بنین، توگو، آنگولا، جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری کنگو نیز وجود دارند.
فقر یا ثروت؟
پیشینه مهاجرت لبنانی‌ها به آفریقا پرسش‌هایی درباره وضعیت اجتماعی-اقتصادی آن‌ها ایجاد کرده است. چگونه از دستفروشان به بازرگانان موفق تبدیل شدند؟ آیا همه آن‌ها ثروتمندند؟
پژوهش‌های انسان‌شناسی مانند تحقیقات مروه الشاب نشان می‌دهد فقط حدود ۱۰٪ از لبنانی‌ها در آفریقا ثروتمند محسوب می‌شوند. ۷۰ تا ۸۰ درصد از آن‌ها در طبقه متوسط و بقیه در شرایط اقتصادی ضعیف زندگی می‌کنند. برخی از آن‌ها همچنان به خرده‌فروشی ساده در کشورهایی مانند سنگال و گینه مشغول‌اند و برای ادامه زندگی به کمک‌های مالی و اجتماعی متکی‌اند که معمولاً توسط مؤسسات وابسته به طایفه‌های لبنانی، ارائه می‌شود.
در عین حال، برخی لبنانی‌ها در کشورهای آفریقایی به‌خاطر مشارکت اقتصادی‌شان تحسین می‌شوند، اما در برخی کشورها به‌دلیل فعالیت‌هایی مانند انحصار، فرار مالیاتی، قاچاق و تجارت مواد مخدر یا اسلحه و الماس مورد انتقاد قرار دارند.
وزن اقتصادی و تأثیر سیاسی مهاجرین لبنانی در آفریقا
در کشورهایی مانند ساحل عاج، جامعه مهاجرین لبنانی با بیش از ۳ هزار شرکت فعال، حدود ۸٪ از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. در لیبریا سهم آن‌ها به حدود ۵۰٪ و در غنا به ۲۵٪ می‌رسد. طی دهه اخیر، نیجریه به یکی از مقصدهای سرمایه‌گذاری لبنانی‌ها تبدیل شده است.
هرچند برخلاف حضور سیاسی چشمگیر لبنانی‌ها در آمریکای لاتین، در آفریقا نفوذ آن‌ها در سیاست محدود به روابط شخصی با مسئولان و استفاده از آن برای منافع اقتصادی است.
ادغام اجتماعی
لبنانی‌ها معمولاً به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و خانوادگی به‌طور کامل در جوامع آفریقایی ادغام نشده‌اند و در فضاهای جداگانه زندگی می‌کنند. اما با گذر زمان، روند دریافت تابعیت در برخی کشورهای آفریقایی و تولد نسل‌های جدید، پیوندهای اجتماعی میان مهاجرین لبنانی و جوامع آفریقایی را تقویت کرده و ادغام تدریجی در حال وقوع است.
با وجود همه تغییرات، ارتباط احساسی و فرهنگی مهاجران با لبنان همچنان قوی باقی مانده است.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما