به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ رقابت نظامی هند و پاکستان بهعنوان دو قدرت هستهای، طی دههها موجب نگرانیهای امنیتی برای ثبات منطقهای و بینالمللی بوده است. اما آنچه در دهه اخیر اهمیت بیشتری یافته، تغییر ماهیت این رقابت از یک مناقشه دوجانبه به یک رقابت ژئوپلیتیکی گستردهتر است، جایی که قدرتهای شرقی و غربی هر یک به تسلیح یکی از طرفین مشغول هستند.
در گزارش زیر ابتدا به طور خلاصه تسلیحات مهم طرفین در این جنگ کوتاه ولی به شدت تاثیرگذار مورد بررسی قرار میگیرد و سپس به تقابل این تسلیحات در میدان نبرد، میزان و شدت تاثیرگذاری هر کدام، بررسی طرف پیروز این نبرد با استفاده از تسلیحات یاد شده و در نهایت انعکاس مستقیم این تحولات بر بازار جهانی تسلیحات مورد بحث و مطالعه قرار خواهد گرفت.
درگیری نظامی میان هند و پاکستان از یک تقابل صرفا دوجانبه فراتر رفته و به میدان آزمون واقعی برای توانمندیهای نظامی، فناوریهای پیشرفته و راهبردهای عملیاتی دو کشور تبدیل شده است. قدرتهای نظامی شرق و غرب، بهویژه چین، روسیه، آمریکا و کشورهای اروپایی، در حال رصد دقیق درگیریهای اخیر هستند تا نقاط ضعف و قوت دهلی نو و اسلامآباد را شناسایی کرده و از آنها در راستای جهتدهی بهتر به صادرات تسلیحات خود استفاده کنند.
تسلیحات مورد استفاده هند و پاکستان
نبرد هوایی اخیر میان هند و پاکستان نقطه عطفی در تاریخ جنگهای مدرن بهشمار میرود. هند برای حمله به اهدافی در منطقه کشمیر تحت کنترل پاکستان، از پیشرفتهترین جنگندههای خود از جمله رافالهای ساخت فرانسه استفاده کرد. اما موضوعی که کمتر کسی پیشبینی میکرد، سرنگونی پنج فروند از این هواپیماهای پیشرفته توسط پدافند هوایی و جنگندههای پاکستانی بود.
جنگنده رافال ارتش هند؛ عکس از فارین پالیسی
طبق گزارش واشنگتنپست جنگندههای رافال هند به موشکهای «استورم شَدو» محصول مشترک انگلستان و فرانسه و نیز موشکهای هوا به زمین فرانسوی «هاموی» مجهز بودند. ارتش هند در درگیری اخیر همچنین از جنگندههای میگ-29 و سوخو-30 ساخت روسیه استفاده کرد.
هند طی سالهای اخیر میلیاردها دلار صرف خرید تسلیحات غربی کرده است اما این تسلیحات در میدان نبرد با چالشهایی نظیر محدودیت در پشتیبانی فنی، وابستگی به تامین قطعات و ضعف در سازگاری با شرایط محیطی مواجه بودهاند. در نبردهای هوایی و عملیات پهپادی، نیروهای پاکستانی با استفاده از تسلیحات ساخت چین، عملکردی سریعتر، هماهنگتر و مؤثرتر از خود نشان دادهاند.
طبق گزارشها، ارتش هند در حوزه پدافند هوایی علاوه بر سامانه روسی «اس-400»، از سامانه بومی «آکاش-انجی» (Akash-NG) برای مقابله با موشکهای کوتاهبرد، ساخت شرکت هندی «بهارات الکترونیکس» و «باراک-8» (Barak-8) برای مقابله با موشکهای زمین به زمین دوربرد، محصول مشترک هند و رژیم صهیونیستی استفاده کرده است.
از سوی دیگر، طبق اعلام آسوشیتدپرس، پاکستان علاوه بر جنگده «جیاف-17 ثاندر» (JF-17 Thunder)، محصول مشترک پاکستان و چین، در عملیاتهای رزمی خود برای نخستین بار بهصورت رسمی از جنگندههای چینی «جی-10-سی» (J-10C) ملقب به «اژدهای نیرومند» استفاده کرد.
سامانه پدافند هوایی باراک-8، محصول مشترک هند و رژیم صهیونیستی
نکته شایان توجه این است که جنگندههای یادشده حتی در زمره پیشرفتهترین فناوریهای نظامی چین محسوب به شمار نمیآیند. پکن بهتازگی از جنگنده نسل ششم خود با نام »جی-36» (J-36) یا «JH-XX» رونمایی کرده است؛ پروژهای که اکنون مراحل آزمایش پروازی را میگذراند و توانایی آن را دارد که موازنه قوا در آسمان آسیا و حتی فراتر از آن را تغییر دهد. این جنگندهها با ویژگیهای پیشرفتهای چون پنهانکاری، هوش مصنوعی و جنگ شبکهمحور طراحی شدهاند و بهگونهای ساخته شدهاند که بتوانند مستقیما با جنگنده آمریکایی اف-35 و سوخو-57 روسیه رقابت کنند. توسعه این جنگندهها نهتنها جهشی در فناوری نظامی چین محسوب میشود، بلکه جایگاه پکن در بازار جهانی تسلیحات و نیز در موازنه قدرت هوایی آسیا، بهویژه در برابر متحدان واشنگتن و مسکو را بهطور جدی ارتقا خواهد داد.
در سوی دیگر، نیروی هوایی پاکستان جنگندههای آمریکایی اف-16 و نیز هواپیماهای قدیمیتر میراژ ساخت فرانسه را نیز در اختیار دارد. اما از این دو نوع جنگنده در درگیری اخیر استفاده نکرد. گفته میشود پاکستان در جنگ سال ۲۰۱۹ با هند از جنگندههای آمریکایی اف-16 بهره گرفته بود، اما طی شش سال گذشته استراتژی خود را تغییر داده و به سمت استفاده از تسلیحات چینی رفته است.
در جنگ کوتاهمدت اخیر که با حمله هند آغاز شد، پاکستان از سامانههای دفاعی پیشرفته چینی نظیر اچکیو-9بی (HQ-9B) استفاده کرد؛ سامانهای که نهتنها جنگندههای گرانقیمت هند را نابود کرد، بلکه اعتماد جهانی به فناوریهای غربی و کارایی آنها را نیز زیر سوال برد.
جنگده «جیاف-17 ثاندر» (JF-17 Thunder)، محصول مشترک پاکستان و چین
چین با فروش پهپادهای «وینگلونگ-2» (Wing Loong-II) و «سیاچ-4» (CH-4) به پاکستان، تواناییهای نظارتی، جاسوسی و حتی حملات دقیق نقطهای را در اختیار اسلامآباد قرار داد. این در حالی است که هند همچنان در مرحله توسعه و واردات محدود پهپادهای ساخت کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی قرار دارد.
چین سامانه پدافند هوایی «اچکیو-9پی» (HQ-9P) را به پاکستان تحویل داده که با سامانه اس-300 روسی برابری میکند. در مقابل، هند اقدام به خرید سامانه روسی اس-400 کرده اما تحریمهای آمریکا و وابستگی به فناوریهای غربی باعث کندی در تحویل و بهروزرسانی این سامانه پدافندی شدهاند.
شکست پهپادهای ساخت رژیم صهیونیستی از پهپادهای ساخت ترکیه
یکی از صحنههای برجسته نبرد میان هند و پاکستان، رقابت مستقیم میان پهپادهای پیشرفته جنگی بود؛ در این رقابت، پهپادهای ساخت ترکیه مورد استفاده پاکستان عملکرد مؤثرتر و برتری نسبت به پهپادهای ارتش هند که ساخت رژیم صهیونیستی بودند از خود نشان دادند. این نبرد، نهتنها رویارویی نظامی میان دو کشور بود، بلکه نمایشی از قدرت فناوری نظامی دو بازیگر غیرغربی منطقه نیز بهشمار میرفت. طبق اعلام روزنامه ایندیا اکسپرس، ارتش پاکستان در حملات خود به اهدافی در داخل خاک هند، از پهپادهای «سونگار» ساخت ترکیه و نوعی پهپاد ناشناخته دیگر استفاده کرد.
پاکستان با بهکارگیری پهپادهای جنگی ساخت ترکیه، عملیاتهایی با دقت بالا و تلفات ناچیز انجام داده است. این پهپادها که از قابلیت مانور بالا، برد پروازی طولانی و توانایی حمل سلاحهای هوشمند برخوردارند، ضرباتی دقیق به اهداف نظامی و زیرساختی، بهویژه در مناطق مرزی کشمیر تحت کنترل هند وارد کردهاند. گزارشها حاکی از آن است که سامانههای پدافندی هند بارها در شناسایی و رهگیری این پهپادها ناکام ماندهاند.
از راست به چپ، پهپادهای «وینگلونگ-2» (Wing Loong-II) و «سیاچ-4» (CH-4) ساخت چین
در مقابل، پهپادهای «هرون-تیپی» (Heron TP) ساخت رژیم صهیونیستی که در ارتش هند مورد استفاده قرار گرفت، با وجود برخورداری از فناوری پیشرفته، بهدلیل پیچیدگی عملیاتی، آسیبپذیری در برابر جنگ الکترونیک و وابستگی به مراکز کنترل ثابت، در میدان نبرد کارایی کمتری از خود نشان دادهاند. همچنین در برخی موارد، اخلالهای الکترونیکی ناشی از سامانههای پاکستانی باعث انحراف مسیر یا سقوط این پهپادها شده است.
طبق اعلام رسانهها، ارتش هند همچنین از پهپادهای انتحاری «اسکایاسترایکر» (Sky Striker) برای حمله به خاک پاکستان استفاده کرده است. روزنامه ایندیا اکسپرس با اشاره به این موضوع نوشت که این پهپادها از سوی رژیم صهیونیستی طراحی و تولید شده و در شهر بنگلور هند مونتاژ میشوند. این رسانه هندی مدعی شده که پهپادهای یادشده نقش مهمی در حملات هند به مواضع پاکستانی ایفا کردهاند.
کارشناسان دفاعی معتقدند که تجربه ترکیه در جنگهای نامتقارن، از سوریه و لیبی گرفته تا قرهباغ، نقش مهمی در طراحی عملیاتی پهپادهای این کشور ایفا کرده است؛ در حالیکه پهپادهای ساخت رژیم صهیونیستی بیشتر برای عملیاتهای شناسایی و بلندمدت طراحی شدهاند.
همچنین در سال ۲۰۱۶، برخی منابع گزارش دادند که هند در حال بررسی نصب سامانه راداری ساخت رژیم صهیونیستی برای کنترل ورود و خروج تروریستها در مناطق مرزی و جلوگیری از نفوذ شبهنظامیان پاکستانی به کشمیر بوده است.
سامانه راداری فالکون هند (با کد «ELW 2090») از فناوری آرایه فازی فعال بهره میبرد و سازنده صهیونیست آن مدعی است که این سامانه با برد شناسایی ۴۰۰ کیلومتر و پوشش ۳۶۰ درجهای، یکی از پیشرفتهترین مدلها در رده خود در سطح جهان است. با این حال، عملکرد این سامانه در نیروی هوایی هند، چه در سال ۲۰۱۹ و چه در درگیری اخیر، چیزی جز شکست کامل نبوده است. به همین دلیل و با توجه به عملکرد ناموفق پهپادها و سامانههای راداری ساخت رژیم صهیونیستی در جنگ اخیر در شبهقاره، خرید این نوع تسلیحات از تلآویو موجب پشیمانی طرف هندی شده است.
پهپادهای «هرون-تیپی» (Heron TP) و «اسکایاسترایکر» (Sky Striker) ساخت رژیم صهیونیستی مورد استفاده ارتش هند
چین، پیروز اصلی در رقابت تسلیحاتی شکلگرفته در بحران شبهقاره هند
جنگ اخیر، با وجود ابعاد منطقهای آن، به آزمایشگاهی واقعی برای سنجش کارایی تسلیحات قدرتهای نظامی جهان تبدیل شد؛ جایی که عملکرد برتر تسلیحات ساخت چین، کفه ترازو را به نفع پکن سنگین کرد و توانمندیهای سلاحهای غربی را به چالش کشید. قیمت پایینتر و دسترسی سریعتر به فناوری باعث شده چین به شریک نظامی جذابتری برای کشورهایی مانند پاکستان تبدیل شود. برخلاف غرب، چین حاضر به اشتراکگذاری فناوریهای تعیینکننده با اسلامآباد است.
به طوری که حتی گفته میشود پس از جنگ اخیر هند و پاکستان، سهام شرکتهای تسلیحاتی چین روندی صعودی یافته، در حالی که شرکت سازنده جنگندههای رافال فرانسه بخشی از ارزش بازار خود را از دست داده است؛ موضوعی که برای کشورهایی مانند عربستانسعودی که در پی خرید این نوع جنگندهها از فرانسه بودهاند، زنگ خطر محسوب میشود.
با توجه به وابستگی هند به تأمینکنندگان گوناگون، بروکراسی پیچیده دفاعی و تاخیر در بومیسازی فناوری، پاکستان توانسته با تکیه بر چین و راهبرد «ساده اما مؤثر»، قابلیتهای نظامی خود را سریعتر بهروزرسانی و جدید کند. چین نیز از این فرصت برای آزمون و بهینهسازی فناوریهای خود در میدان واقعی بهره برده تا جایی که پهپادها و سامانههای ساخت این کشور اکنون در چندین کشور دیگر نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
کارشناسان معتقدند که پس از جنگ ۲۰۲۵ بین هند و پاکستان، نظم بازار جهانی تسلیحات در حال دگرگونی است. هرچند آمریکا همچنان بزرگترین صادرکننده تسلیحات جهان به شمار میرود، اما چین با راهبرد «ارزان، کارآمد و قابل تولید بومی» در حال تغییر معادلات جهانی بازار تسلیحات است.
با پیروزی تاکتیکی و فناورانه چین در جنگ اخیر، این کشور دیگر صرفا صادرکننده سلاح نیست، بلکه به بازیگری تعیینکننده در رقابتهای نظامی قرن بیستویکم تبدیل شده است.
کارشناسان نظامی بر این باورند که جنگ اخیر این پیام را به جهان داد که تسلیحات چینی نهتنها ارزانترند، بلکه پیشرفتهتر نیز هستند. این تسلیحات برای جنگهای نامتقارن و شرایط پیچیده طراحی شدهاند و برخلاف سلاحهای گرانقیمت و سنگین غربی، سرعت و انعطافپذیری بالاتری در میدان نبرد دارند.
جنگنده چینی «جی-10-سی» (J-10C) ملقب به «اژدهای نیرومند» در ارتش پاکستان
نتیجه جنگ اخیر بین هند و پاکستان، ضربهای نمادین و راهبردی به اعتبار و چند دهه سلطه فناوری نظامی غرب بود. کشورهایی که پیشتر تنها به تسلیحات ساخت آمریکا، کشورهای اروپایی یا رژیم صهیونیستی تکیه داشتند، اکنون به گزینههای چینی بهعنوان راهحلی مقرونبهصرفه و کارآمد نگاه میکنند. پس از این جنگ، تقاضا برای تسلیحات چینی بهشکل قابل توجهی افزایش یافته و پکن با اعتمادبهنفس بیشتری به دنبال گسترش نفوذ نظامی خود و صادرات فناوریهایش به کشورهای آفریقا، غرب آسیا و آمریکای لاتین است.
جنگ اخیر در شبهقاره هند ثابت کرد که دوران انحصار فناوری نظامی غرب به پایان رسیده و نشان داد که تجهیزات نظامی شرقی میتوانند در یک نبرد تمامعیار دست بالا را داشته باشند و به رقیبی سرسخت برای شرکتهای تسلیحاتی آمریکایی و اروپایی تبدیل شوند. بدین ترتیب، اژدهای چینی که زمانی نوپا و جوان به شمار میآمد، اکنون نهتنها در عرصه اقتصاد، بلکه در میدانهای نبرد جهانی نیز به موجودی کامل و قدرتمند بدل شده که میتواند راه خود را برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت هموار کند.
در پایان باید گفت که جنگ اخیر میان هند و پاکستان صرفا یک درگیری منطقهای نبود، بلکه به صحنهای برای سنجش قدرت و کارآمدی تسلیحات قدرتهای بزرگ جهانی تبدیل شد. در این نبرد، چین با ارائه تسلیحات ارزان، سریع، و مؤثر توانست جایگاه خود را بهعنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی تسلیحات تثبیت کند و اعتماد کشورهای مختلف را جلب نماید. در مقابل، ناکارآمدی تجهیزات ساخت کشورهای غربی به ویژه تسلیحات ساخت رژیم صهیونیستی و فرانسه، چالشهایی جدی برای متحدان سنتی غرب ایجاد کرده است. این تحول میتواند نشانهای از پایان انحصار نظامی غرب و آغاز نظم جدیدی در رقابتهای تسلیحاتی قرن ۲۱ باشد.
**************
پایان پیام/ 345