به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ در صبحی سرد در سال ۱۶۵۹، پای مردی مسلمان ناشناس سوار بر یک کشتی هلند بر خاک منطقه رأسالصلح نهاد. او نمیدانست این قدمش صفحهای جدید در تاریخ آفریقای جنوبی باز میکند و جامعهای اسلامی پایهگذاری میکند که امروز حدود ۱.۶ میلیون نفر جمعیت یعنی تقریباً ۳ درصد از جمعیت ۶۰ میلیونی این کشور است.
براساس گزارش شبکه الجزیره، این جامعه که از دل تبعید، بردگی و مهاجرت شکل گرفت، طی قرون متمادی با سرکوب و مقاومت رشد کرده و امروز با داستانهایی درهم از مقاومت، موفقیت و سهم در ساختن کشور پس از دوران آپارتاید، بخشی جداییناپذیر از بافت اجتماعی آفریقای جنوبی است.
پنج موج ورود اسلام: از تبعید تا تنوع
نعیم جینا، پژوهشگر ارشد مؤسسه مابونگوبوی، میگوید: وقتی درباره مسلمانان آفریقای جنوبی صحبت میکنیم، نمیتوان آنها را به عنوان یک بلوک واحد در نظر گرفت. پنج موج متمایز ورود وجود دارد که هرکدام ردپای خود را بر جامعه امروز گذاشتهاند.
موج اول: تبعیدیان و بردگان (۱۶۵۹–۱۸۰۰)
داستان با ورود شیخ یوسف مقاساری به همراه ۴۹ نفر از پیروانش در ۱۶۹۴ از اندونزی آغاز شد. این گروه اولین جماعت اسلامی سازمانیافته را در زاندفلیت نزدیک کیپتاون تأسیس کردند.
بعداً توان گورو، عالم اندونزیایی در سال ۱۷۸۰ به زندان روبنآیلند آمد و پس از ۱۱ سال مسجد «اوال» را تأسیس کرد و سیستم «عربی آفریکان» را برای نوشتن زبان آفریکان به حروف عربی ابداع نمود.
عبد الدیان پیترسن میگوید این سیستم قدیمیترین شکل نوشتاری آفریکان است و نشان میدهد چگونه مسلمانان اولیه از دانش عربی برای حفظ زبان حاشیهنشینان و اعطای هویت و کرامت به آن استفاده کردند.
موج دوم: کارگران هندی و تاجران (۱۸۶۰–۱۹۲۰)
با کشف طلا و الماس، هزاران کارگر مسلمان از شبهقاره هند برخی تحت قراردادهای سخت و برخی به عنوان مهاجران آزاد به ناتال آورده شدند. از جمله ورودهای مهم، موهانداس گاندی وکیل جوان در سال ۱۸۹۳ بود که برای دفاع از مسلمانان توسط تاجران مسلمان دعوت شد. این دوران پایههای فلسفه مقاومت مسالمتآمیز او را شکل داد، هرچند آثار او در آفریقای جنوبی نشاندهنده برخی جنبههای تبعیض نژادی نسبت به آفریقاییهاست.
موج سوم: زنجباریها
جینا آنها را جامعهای کوچک اما بحثبرانگیز با داستانهای متناقض از قبیل غرق کشتی، تجارت برده یا مهاجرت اجباری در دربان میداند. آنها در دوران آپارتاید، تحت فشار جامعه مسلمان هندی، به عنوان سایر آسیاییها شناخته شدند تا بتوانند در محلههای مسلمان زندگی کنند.
موج چهارم: گرویدن آفریقاییهای بومی به اسلام
جینا میگوید این موج اکنون مهمترین است اگرچه بزرگترین نیست. برخی آفریقاییها اسلام را ایدئولوژی مقاومتی علیه آپارتاید یافتند و دیگران به دلیل آموزههای دینی درباره بهداشت و جایگاه زن جذب شدند.
موج پنجم: تنوع معاصر
پس از ۱۹۹۴، موج جدیدی از مهاجران از سومالی، نیجریه، سنگال، پاکستان و بنگلادش وارد شدند، با مذاهب و گرایشهای متنوع، از جمله سلفیگری که پیش از آن در آفریقای جنوبی شناختهشده نبود.
کشفیات جدید: روابط عثمانی و شبکههای جهانی
عبد الدیان پیترسن در دانشگاه کیپتاون نشان میدهد که مسلمانان اولیه منزوی نبودند. جد بزرگ او، کاریل بیلگریم، نخستین مسلمان کیپ که حج رفت (۱۸۳۴)، روابطی با سلطان عبدالله از انجوآن داشت. این مدارک نشان میدهد که جامعه کیپ بخشی از شبکه جهانی اسلام بود که دانش و منابع مالی را با عثمانیها و سلطنتهای جنوب شرق آسیا مبادله میکردند.
از مقاومت تا حاشیهنشینی سیاسی
عبدالله هارون در دهه ۱۹۶۰ مقاومت اسلامی را از محدوده طائفهای به مبارزه جامع علیه آپارتاید برد. او پس از ۱۲۳ روز زندان تحت شکنجه درگذشت. جامعه مسلمانان واکنش سردی نشان داد و برخی رهبران در برگزاری مراسم خاکسپاری او تردید داشتند.
پس از ۱۹۹۴، نمایندگی مسلمانان در دولت ماندلا به اوج خود رسید (۱۰ درصد از وزرا) اما به تدریج کاهش یافت و در دولت وحدت ملی ۲۰۲۴ تقریباً از بین رفت.
ترکیب جمعیتی و تناقض اقتصادی
مسلمانان در کیپ غربی ۶.۶ درصد جمعیت استان را تشکیل میدهند و حدود نصف مسلمانان کشور در این منطقهاند. کوازولو-ناتال ۳.۲ درصد و گاوتنگ ۲.۸ درصد دارند.
مسلمانان آفریقای جنوبی از نظر نژادی مالای کیپی ۴۵ درصد، هندیها ۳۵ درصد، آفریقاییها ۱۵ درصد و مهاجران جدید ۵ درصد هستند.
به لحاظ اقتصادی، مسلمانان ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی آفریقای جنوبی را تأمین میکنند (۱۸۰ میلیارد راند سالانه) اما تفاوت طبقاتی زیاد است؛ در محلههای فقیر مانند هانوفر پارک نرخ بیکاری بیش از ۶۰٪ است.
با این حال، جامعه مسلمانان آفریقای جنوبی ۵۰۰ میلیون راند در سال برای آموزش اسلامی اختصاص میدهند و ۷۴ مدرسه معتبر با نرخ قبولی ۹۴ درصد در دبیرستان دارند.
چالشهای فرهنگی و هنری
مسلمانان آفریقای جنوبی با چالشهایی چون ادامه تبعیض نژادی علیه آفریقاییها و سومالیها، اختلافات مذهبی میان صوفیه و سلفیه و تهدید گردشگری به هویت محلههای تاریخی مانند بو-کاپ مواجهاند.
در حوزه فرهنگی، موسیقیدان جاز جهانی عبدالله ابراهیم با ترکیب جاز و ریتمهای آفریقایی و روح اسلام شهرت یافته و هنر قوالی صوفی در دربان و ژوهانسبورگ رونق دارد.
غذا نیز نشاندهنده تنوع مسلمانان آفریقای جنوبی است، آنها غذاهایی مانند بریانی کیپ با کشمش و سیبزمینی شیرین، بریانی تند دربان با ادویههای هندی، و همچنین آشپزی پاکستانی، سومالی و نیجریهای در گاوتنگ دارند.
شبکه جهانی و هویت تازه
مسلمانان آفریقای جنوبی ارتباطات نزدیکی با جهان اسلام را حفظ میکنند و از حمایت کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای مرمت مساجد گرفته تا برنامههای حج برخوردار هستند.
پیترسن میگوید: ما هیچگاه جامعهای منزوی نبودیم، بلکه در جریان مداوم با جنبشهای مختلف اسلامی بودیم. این ارتباط جهانی جامعه محلی را غنی میکند و سرزندگی آن را حفظ میکند.
از مهاجر ناشناس ۱۶۵۹ تا جامعه متنوع امروز با ۱.۶ میلیون نفر، داستان اسلام در آفریقای جنوبی آینهای از پیچیدگیهای این کشور است که شامل تاریخ تبعید و مقاومت، حال تنوع و چالشها و آیندهای باز با امکانات بزرگ میباشد البته اگر مسلمانان آفریقای جنوبی بتوانند شکافهای داخلی خود را پشت سر بگذارند و نقش خود را در ساختن آفریقای جنوبی جدید تقویت کنند.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما