به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ در میان منابع روایی، سه عهدنامه از امام علی(ع) نقل شده که بلندترین و مشهورترین آن، عهدنامه مالک اشتر است و بهعنوان نامه ۵۳ نهج البلاغه قرار گرفته است.
عهدنامه دوم، دستورالعمل اخلاقی، سیاسی هنگام انتصاب محمد بی ابی بکر به حکومت مصر در اوائل سال ۳۷ هجری است که بهعنوان نامه ۲۷ در نهجالبلاغه معرفی میشود.
عهدنامه سوم نیز خطاب به «مخنف بن سلیم» هنگام اعزام او برای جمعآوری مالیات نوشته شده و در نهجالبلاغه بهعنوان نامه ۲۶ قرار گرفته است. هر سه این عهدنامه نیز علاوه بر منابع تاریخی در جلد هفتم مجموعه «تمام نهجالبلاغه» نقل شده است.
این نکته تاریخی نیز قابل توجه است که عهدنامه «محمد بن ابی بکر» که به خط مبارک امام علی(ع) نوشته شده بود، در کنار دیگر نامههای حضرت به وی، بعد از شهادت مالک به مصر منتقل شد و معاویه که این نوشتهها را دستورالعملهای «علمی و مفید» میدانست، به دروغ آنها را منسوب به ابوبکر «خلیفه اول» معرفی کرد که برای فرزند خود نوشته است. این نوشتهها در ذخایر حکومتی نگهداری میشد تا اینکه در زمان در زمان عمر بن عبدالعزیز، این نامهها در اختیار دانشمندان قرار گرفت.
محتوای این عهدنامه را میتوان بهصورت کلی به دو دسته دستورالعملهای «اخلاقی» و «حاکمیتی» تقسیم کرد. در بخش اخلاقی این نامه، توصیههای حضرت به موقت بودن زندگی در دنیا، توجه به یاد مرگ و ترس از آتش جهنم و لزوم خداترسی و تاکید بر نماز مورد تاکید قرار گرفته است.
اگرچه امکان بررسی همه ابعاد این توصیههای اخلاقی نیست، اما بهعنوان نمونه میتوان به یک عبارت در این عهدنامه اشاره کرد که میفرمایند:
«صَلِّ الصَّلاةَ لِوَقْتِهَا الْمُوَقَّتِ لَهَا، وَلا تُعَجِّلْ وَقْتَهَا لِفَرَاغٍ، وَلا تُوَخِّرْهَا عَنْ وَقْتِهَا لاِشْتِغَالٍ. وَاعْلَمْ أَنَّ کُلَّ شَیْءٍ مِنْ عَمَلِکَ تَبَعٌ لِصَلاتِکَ؛ نماز را در اوقات خودش به جای آر، نه آن که بههنگام بیکاری در انجامش تعجیل کنی و نه آن که به هنگام اشتغال به کار، آن را تأخیر بیندازی و بدان که تمام اعمالت تابع نماز تو خواهد بود»
در بخش دستورالعملهای حاکمیتی نیز در بخشهای ابتدایی این نامه، نرمخویی و مدارای اجتماعی، گشادهرویی و خوشاخلاقی و حتی تعادل در نوع نگاه به افراد و اشخاص را مورد تاکید قرار میدهد.حاصل این رفتارها در سلوک اجتماعی نیز باید به گونهای باشد که نه بزرگان در انجام ظلم توسط حاکم به زیردستان طمع کنند و نه ضعیفان از عدالت حاکم مایوس شوند:
«واخْفِضْ لَهُمْ جَنَاحَکَ، وَأَلِنْ لَهُمْ جَانِبَکَ، وَابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَکَ، وَآسِ بَیْنَهُمْ فِی اللَّحْظَةِ وَالنَّظْرَةِ، حَتَّی لا یَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِی حَیْفِکَ لَهُمْ، وَلایَیْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِکَ عَلَیْهِمْ؛ بالهای محبّت و حمایتت را برای آنها بگستران و در برابر همه متواضع باش، چهره خویش را برای آنها گشاده دار (و با همه خوب برخورد کن) مساوات را در میان آنها حتی در نگاهها و مشاهده با گوشه چشم رعایت کن، تا بزرگان و زورمندان کشور در نقض عدالت به نفع خود طمع نورزند و ضعفا از عدالت تو مأیوس نشوند.»
روشن است که محور این مردمداری،کسب رضایت الهی و میزان آن نیز تا رعایت حدود الهی باید باشد تا فرد دچار شرک در اعمال و کسب رضایت عمومی به قیمت از بین بردن دستورات دینی نشود.
امام علی(ع) نیز در بخش انتهایی این نامه با توجه به این نکته، این گونه میفرمایند:
«وَلا تُسْخِطِ اللهَ بِرِضَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ، فَإِنَّ فِی اللهِ خَلَفاً مِنْ غَیْرِهِ، وَلَیْسَ مِنَ اللهِ خَلَفٌ فِی غَیْرِهِ؛ هرگز خداوند را برای جلب رضای کسی از مخلوقاتش به خشم نیاور، چراکه خداوند جای همه کس را میگیرد و کسی نمیتواند جای او را بگیرد».
سید علیاصغر حسینی/ ابنا
.....................
پایان پیام
نظر شما