به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ تغییرات ژئوپلیتیکی در جهان، کشورهای درحال‌توسعه را به سمت همگرایی بیشتر و یافتن متحدان جدید در حوزه‌های مختلف سوق داده است. در این میان، کشورهای آفریقایی که به دلیل ظرفیت‌ها، منابع و موقعیت استراتژیک خود به عرصه رقابت قدرت‌های جهانی تبدیل شده‌اند، در سال‌های اخیر به بازنگری در سیاست خارجی خود پرداخته‌اند. سودان یکی از این کشورهاست که باوجود درگیری‌های داخلی در سال‌های اخیر، سیاست «نگاه به شرق» را در اولویت قرار داده است.
در دوره پس از سرنگونی رئیس‌جمهور اسبق سودان عمر البشیر در سال ۲۰۱۹، این کشور دچار بی‌ثباتی و صحنه تقابل سیاسی و اجتماعی میان ارتش رسمی این کشور منظم و نیروهای شبه‌نظامی بوده است. این وضعیت، انگیزه‌ای برای تغییر رویکرد سیاست خارجی دولت تحت حمایت ارتش در خارطوم شده است. یکی از جلوه‌های این تغییر رویکرد، ازسرگیری روابط ایران و سودان پس از سال‌ها سردی در روابط دوجانبه است.
اکنون، بیش از یک سال پس از عادی‌سازی روابط تهران و خارطوم، سفر «علی یوسف»، وزیر امور خارجه سودان به تهران در ۱۷ فوریه و امضای توافق‌نامه‌هایی درباره لغو روادید برای دارندگان گذرنامه‌های دیپلماتیک و خدمت و همچنین تشکیل کمیته سیاسی مشترک، گام مهم دیگری در مسیر احیای روابط دو کشور به شمار می‌رود.
تحلیلگران معتقدند که سودان با نزدیکی به ایران به دنبال بازتعادل‌بخشی به روابط منطقه‌ای خود است. این رویکرد می‌تواند به این کشور واقع در شمال آفریقا کمک کند تا توازن جدیدی را در منطقه ایجاد کند.
عواملی محرک در تغییر رویکرد سودان
پس از سقوط عمر البشیر، سودان به صحنه رقابت‌های درون‌عربی تبدیل شده است، به‌گونه‌ای که جناح‌های وابسته به اخوان‌المسلمین از حمایت عربستان سعودی برخوردارند و رقبای آن‌ها تحت پشتیبانی امارات متحده عربی قرار دارند.
سودان پیش‌تر حتی در ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان علیه یمن مشارکت داشت، اما با تغییر شرایط داخلی و منطقه‌ای و درک واقعیت‌های جهانی، این کشور در حال خروج از سلطه رژیم‌های عربی و بهبود روابط خود با مثلث ایران، روسیه و چین است.
نکته قابل‌توجه اینکه سفر وزیر خارجه سودان به تهران، کمتر از یک هفته پس از سفر او به مسکو و توافق برای اعطای پایگاه دریایی به روسیه در سواحل دریای سرخ انجام شد. این مسئله نشان می‌دهد که رهبران خارطوم سیاست حرکت به سمت شرق را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده‌اند. بنابراین، نزدیکی مجدد به ایران، سودان را قادر می‌سازد تا وابستگی خود به کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس را کاهش داده و گزینه‌های بیشتری در سیاست خارجی خود داشته باشد.
پس از کودتای نظامی و ناآرامی‌های داخلی، سودان تحت‌فشار کشورهای غربی و برخی کشورهای منطقه‌ای قرار گرفت. ازاین‌رو، خارطوم در تلاش است تا از وابستگی بیش‌ازحد به یک یا دو کشور پرهیز کرده و گزینه‌های بیشتری در دیپلماسی خود را مد نظر قرار دهد. به همین دلیل، احیای روابط با ایران، روسیه و چین این امکان را به سودان می‌دهد تا نقش مستقل‌تری در سیاست منطقه‌ای ایفا کند و موقعیت داخلی خود را در حوزه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی در برابر ائتلاف نانوشته غربی، عربی و صهیونیستی در حمایت از شورشیان موسوم به «نیروهای واکنش سریع» تقویت کند.
همان‌گونه که برخی کشورهای آفریقایی در سال‌های اخیر با اخراج نیروهای غربی از سرزمین‌های خود روابطشان را با روسیه و چین تقویت کرده‌اند، سودان نیز که از نقش بی‌ثبات‌کننده غرب در سرنگونی دولت‌های مستقر آگاه شده، سیاست تعامل با شرق را در پیش گرفته است.
از سوی دیگر، تحریم‌ها و کاهش کمک‌های مالی عربستان سعودی و امارات، سودان را به یافتن شرکای جدید سوق داده است. در این میان، ایران که باوجود تحریم‌های غرب توانسته در حوزه‌هایی مانند فناوری، انرژی، کشاورزی و داروسازی پیشرفت کند، می‌تواند به سودان در غلبه بر چالش‌های خود کمک کند.
همچنین، روابط نزدیک‌تر با ایران می‌تواند برای سودان به‌عنوان اهرم فشاری در برابر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس عمل کند تا امتیازات بیشتری از آن‌ها دریافت کند. این سیاست مشابه راهبردی است که برخی کشورهای منطقه برای ایجاد توازن در روابط خود با قدرت‌های مختلف اتخاذ می‌کنند.
سودان در سال‌های اخیر با ناآرامی‌های داخلی و تهدیدهای امنیتی مواجه بوده است و از آنجا که ایران در صنایع نظامی و جنگ‌های نامتقارن تجربه گسترده‌ای دارد، می‌تواند برای ارتش سودان مفید واقع شود. همچنین، به دلیل توانمندی‌های دفاعی ایران در تولید تسلیحات مدرن، به‌ویژه پهپادها، همکاری با جمهوری اسلامی می‌تواند در تأمین سلاح و فناوری‌های دفاعی برای خارطوم ثمربخش باشد.
اهمیت سودان برای ایران
از آنجا که کشورها در هر رابطه سیاسی، منافع ملی خود را دنبال می‌کنند، ایران نیز در مسیر بازسازی روابط با سودان اهدافی را مدنظر دارد.
سودان دارای سواحل طولانی در دریای سرخ و منطقه شاخ آفریقا است و کشورهای مختلف برای نفوذ در این منطقه با یکدیگر رقابت می‌کنند. این موقعیت استراتژیک به ایران اجازه می‌دهد تا حضور خود را در این آبراه مهم، که مسیری حیاتی برای تجارت و انرژی جهان محسوب می‌شود، تقویت کند. این مسئله در شرایطی که جنبش انصارالله یمن صفحه جدیدی از نبرد با اردوگاه صهیونیستی-غربی را در دریای سرخ گشوده است، قدرت مانور بیشتری به تهران می‌دهد.
با توجه به اینکه سودان روند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را متوقف کرده و در مسیر فاصله گرفتن از پادشاهی‌های حاشیه خلیج‌فارس قرار گرفته است، این امر به‌طور طبیعی آن را به سمت همگرایی با محور مقاومت به رهبری ایران سوق می‌دهد و می‌تواند به اولین پایگاه گروه‌های ضد اسرائیلی در شاخ آفریقا تبدیل شود.
علاوه بر این، ایران در تلاش است تا با کشورهایی که می‌توانند در معادلات منطقه‌ای نقش‌آفرینی کنند، روابط امنیتی و نظامی برقرار کند. سودان، به‌ویژه در سال‌های گذشته، روابط نظامی و اطلاعاتی نزدیکی با برخی کشورهای منطقه داشته و در این زمینه می‌تواند برای ایران سودمند باشد.
سودان از منابع طبیعی گسترده‌ای، ازجمله نفت، معادن و اراضی وسیع کشاورزی برخوردار است. ایران می‌تواند با گسترش همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، انرژی و کشاورزی سودان، به بازارهای جدیدی دست یابد.
افزون بر این، سودان می‌تواند به‌عنوان دروازه‌ای برای گسترش نفوذ ایران در قاره آفریقا عمل کند. تهران در گذشته نیز تلاش‌هایی برای توسعه روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در آفریقا انجام داده و سودان یک پایگاه مهم برای این راهبرد محسوب می‌شود.
نزدیکی سودان به ایران می‌تواند توازن جدیدی در روابط این کشور با سایر بازیگران منطقه‌ای ایجاد کند. سودان در گذشته به برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نزدیک بود، اما اخیراً در تلاش است تا روابط خود را متنوع سازد، امری که ایران می‌تواند از آن بهره ببرد.
به‌طور کلی، سودان یک شریک بالقوه برای ایران در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی محسوب می‌شود و تقویت روابط دوجانبه می‌تواند منافع مشترک دو کشور را تأمین کند.
در پایان باید گفت که کشور سودان که در سال‌های اخیر با چالش‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی متعددی مواجه بوده، این کشور را به‌سوی تجدیدنظر در سیاست خارجی سوق داده است و در این مسیر، کاهش وابستگی به غرب و کشورهای عربی و حرکت به‌سوی شرکای جدید مانند ایران، روسیه و چین به یک اولویت برای آن تبدیل شده است. نزدیکی خارطوم به تهران نه‌تنها سودان را از نظر اقتصادی و امنیتی تقویت می‌کند، بلکه به ایران نیز امکان می‌دهد تا حضور خود را در شاخ آفریقا و دریای سرخ گسترش دهد. ازسرگیری روابط میان دو کشور می‌تواند به سودان در توسعه زیرساخت‌های دفاعی و اقتصادی کمک کند و درعین‌حال، موازنه قوا در منطقه را تغییر دهد. این تحول، همچنین می‌تواند محور مقاومت را تقویت کرده و جایگاه ایران را در رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مستحکم‌تر سازد.
**************
پایان پیام/ 345
