به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ «نوروز»، جشن ایرانیان است و از قرن‌ها پیش، ایرانیان در هر نقطه‌ای از جهان آن را گرامی می‌دارند. جدا شدن بخش‌هایی از سرزمین بزرگ ایران در طول قرون و اعصار نیز نتوانسته است این فرهنگ را از میان ایرانیان جدا سازد، به گونه‌ای که هم اکنون جشن نوروز در کشورهای مختلفی که زمانی بخشی از تمدن بزرگ ایران بوده‌اند نیز گرامی داشته می‌شود. به همین دلیل علاوه بر برگزاری مراسم عید نوروز در سازمان ملل متحد، در بیش از ۱۲ کشور جهان، جشن نوروز به شکل رسمی برگزار می‌شود.
علاوه بر این کشورها، توجه به نوروز توانسته است جایگاه خود را در سرزمین‌های عربی نیز بیابند. اگر چه این توجه به نسبت استقرار حکومت‌ها و حاکمان، با اوج و فرودهایی همراه بوده است. اما در طول تاریخ اسلام، می‌توان نشانه‌های فراوانی از نوروز در مکتوبات یافت. نکته جالب‌تر اینکه این تالیفات و اشعار، غالبا توسط شخصیت‌های نامدار علمی یا فقیهان برجسته که گروهی از آنان از شیعیان بوده‌اند، تالیف یا سروده شده که این موضوع نشانگر نگاه دینی به مفهوم نوروز در میان عالمان و فقیهان است. در میان این افراد، علاوه بر شخصیت‌هایی که اصالت ایرانی داشته‌اند، گروهی را می‌توان یافت که گرچه اصالت عربی داشته‌اند اما اهتمام آنان به فرهنگ نوروز قابل توجه است.
نوروز در تاریخ اسلامی و عربی
در اسناد تاریخی می‌توان نشانه‌های از حضور نوروز در مناطقی از سرزمین‌های عرب‌نشین یافت که امروزه به عنوان کشورهای عراق، لبنان و عربستان شناخته می‌شوند. نوروز در عراق به اسامی «نوروز» و «دورة السنة» و «تحویل» خوانده می‌شد، در سواحل مدیترانه نیز این عید به عنوان «نیریز» شناخته شده و بر اساس کتاب «المحاسن و الاضداد» منسوب به جاحظ، از زمان سلیمان بن داود(ع)، نوروز در عربستان شناخته شده بوده است. جاحظ در این کتاب، بخشی را به عنوان «محاسن النیروز و المهرجان» نگاشته است.
در احادیث اسلامی نیز برای نخستین بار کلمه «نوروز» در ماجرای اهدای فالوده به امام علی(ع) در عید نوروز آمده که این حدیث در کتاب «قاموس المحیط» فیروزآبادی و به نقل از او در کتابهای دیگر نقل شده است. در کتاب بدیع اللغه نیز «عید النواریز» آمده است. در کتابهای تاریخی نیز نشانه‌هایی از توجه به نوروز در دوران حجاج بن یوسف ثقفی و برخی از حاکمان عباسی مانند مامون دیده می‌شود.
روایت شیعی نیز درباره نوروز را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: در گروهی از این روایات، نوروز مذموم شناخته شده و در گروهی دیگر از روایات، این روز مدح شده و تاریخ برگزاری وقایع مهم اسلامی و شیعی مانند عید غدیر خم با ایام نوروز ایرانی تطبیق داده شده است.
تالیفات عربی در موضوع نوروز
حکومت برخی از حاکمان که اصالت ایرانی داشتند، مانند «خاندان آل بویه» تاثیر فراوانی در توجه به نوروز داشته است، به طوری که ده‌ها کتاب می‌توان یافت که توسط مولفان عرب یا غیرعرب همچنین شیعیان و اهل سنت درباره نوروز نوشته شده است. توجه «ابواسحاق صابی» متوفی ۳۸۴ هجری قمری در کتاب «یتیمه الدهر» به نوروز و تالیف کتاب «رساله فی النیروز»، توسط حمزه بن اصفهانی نمونه‌ای از این کتاب‌هاست. حمزه اصفهانی در کتاب خود با عنوان «سنی ملوک الارض و الامم» نوروز را با روزهای ماه های قمری از سال اول هجری تا سال ۳۵۰ هجری تطبیق داده است. «صاحب بن عباد» نیز از شخصیت‌های علمی و سیاسی جهان اسلام است که کتابی به نام «الاعیاد و النیروز» تالیف کرده است، «بوعلی سینا» نیز کتابی با عنوان «الرساله النیروزیه» نگاشته شده است.
اگر چه روایات شیعی در مورد نوروز، موضوع این نوشته نیست، اما باید گفت که حجم این روایات به میزانی بوده که «ابوالحسن نصر بن عامر بن وهب سنجاری» که از ثقات شیعه است کتابی با عنوان «ما روی فی یوم النیروز» تدوین کرده است.
اگر چه تدوین فهرست کاملی از «نوروزیه»های تدوین شده توسط عالمان شیعه، فرصت دیگری می‌طلبد، اما در برخی از فهرست‌های منتشر شده از این کتاب‌ها، اسامی برخی از کتاب‌ها آمده است، به عنوان نمونه، شیخ آقا بزرگ تهرانی در مجموعه «الذریعه» مدخلی را با عنوان «نوروزیه» آورده که در آن اسامی برخی از کتاب‌ها را فهرست کرده است. برخی از این کتاب‌ها شرح عربی و فارسی بر حدیث معروف «معلی بن خنیس» است.
کتاب «النوروز»، تالیف محمد ابراهیم الحسینی المدرس الخادم، کتاب «نوروزیه» نوشته محمدتقی بن محمد رضا رازی. کتاب «نوروز و سی روز» از فیض کاشانی. این کتاب در سال ۱۳۲۵ شمسی به همت دکتر معین تصحیح و منتشر شد. کتاب «نوروزیه» نوشته اسماعیل بن محمد باقر خاتون آبادی، کتاب «نوروزیه» نوشته ملاباقر بن اسماعیل کجوری. کتاب «نوروزیه» نوشته آقارضی قزوینی. مقاله «نوروزیه» تالیف محمدباقر مجلسی، منتشر شده در بحار الانوار، ج ۵۶ برخی از کتابهای تدوین شده به زبان عربی در موضوع نوروز است.
بررسی‌های فقهی با موضوع «نوروز» نیز از موضوعات مورد توجه فقیهان شیعه بوده است. به عنوان نمونه علاوه بر بیان احادیث مرتبط با نوروز در کتابهای حدیثی و فقهی، شیخ طوسی در مصباح المتهجد، برای نخستین بار از روز نوروز، به عنوان روزی متبرک که روزه استحبابی و نماز دارد، یاد کرده است. همچنین «ابن ادریس» در کتاب «سرائر» از چهار رکعت نماز مستحب در نوروز فرس سخن گفته است. در کتاب «ذخیرة الاخره» که مشتمل بر ادعیه بوده و در نیمه نخست قرن ششم تالیف شده، فصلی تحت عنوان «عمل روز نوروز فارسیان» آمده است.
مرحوم محمدحسن نجفی مولف مجموعه فقهی عظیم «جواهر الکلام» نیز در این کتاب، با توجه به دیدگاه فقیهان مختلف مانند شیخ طوسی، ابن فهد، شهید اول و دیگران، بر مسلم بودن استحباب روزه روز نوروز تاکید کرده است.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
________
پایان پیام
نظر شما