به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - بخش سوم کتاب شریف نهج‌البلاغه، جملات کوتاه برگزیده از مجموعه سخنان امام علی(ع) است که با توجه به فصاحت و بلاغت این جملات توسط سید رضی منتخب شده و در فصل سوم نهج‌البلاغه قرار گرفته است.
این بخش به عناوین مختلفی مانند «جملات قصار» یا «حکمت‌ها» نامگذاری شده و تعداد آنها نیز در برخی از نسخه‌های نهج‌البلاغه متفاوت است، چون برخی از حکمت‌ها با هم تلفیق شده و به عنوان یک حکمت در نظر گرفته شده است. برای نمونه در برخی از نسخه‌های نهج‌البلاغه، حکمت‌های ۲ تا ۷ یک حکمت شده‌اند که علت آن نیز سند روایی مشترک همه آنها است.
همچنین برخی از شارحان معروف نهج‌البلاغه مانند شرح ابن ابی الحدید، سید رضی برای نهج‌البلاغه، ۴۳۳ حکمت در نظر گرفته بود، ولی در دوران حیات ایشان، با پیشنهاد حکمت‌های جدید توسط برخی از عالمان و دوستداران نهج‌البلاغه و تایید نهایی جناب سید رضی، تعداد جملات افزایش یافت، به گونه‌ای که هم‌اکنون بر اساس نسخه مرحوم دشتی، تعداد جملات قصار این کتاب، ۴۳۰ حکمت است.
بلندترین و کوتاه‌ترین حکمت
اگر چه اغلب جملات بخش حکمت‌های نهج‌البلاغه کوتاه است، ولی در میان آنها، متن‌های بلندی نیز یافت می‌شود. بزرگترین حکمت به ترتیب تعداد لغات، عبارتند از حکمت شماره ۱۴۷ که حدود ۳۵۰ کلمه است و بیش از یک صفحه از بخش حکمت‌ها را به خود اختصاص داده است. این حکمت، سخنان امام علی(ع) به کمیل بن زیاد است که در قبرستان کوفه به ایشان فرموده‌اند و با عبارت «إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ أَوْعِیَةٌ....» آغاز می‌شود.
حکمت شماره ۳۱ نیز در رتبه دوم قرار گرفته است، این حکمت نیز حدود یک صفحه نهج‌البلاغه است و در ۳۰۰ کلمه بیان شده و با عبارت «وَ سُئِلَ(ع) عَنِ الْإِیمَانِ، فَقَالَ الْإِیمَانُ عَلَی أَرْبَعِ دَعَائِمَ» آغاز می‌شود. این حکمت از طرف امام علی(ع) در پاسخ به سئوال حقیقت ایمان و انواع آن بیان شده و سید رضی در انتهای آن می‌نویسد: «سخن امام طولانی است چون در این فصل، حکمت‌های کوتاه را جمع‌آوری می‌کنم از آوردن دنباله سخن خودداری کردم.»
حکمت شماره ۱۵۰ نیز در رتبه سوم حکمت‌های بلند نهج‌البلاغه قرار گرفته که موضوع آن «اخلاق‌های ناپسند» است و شامل حدود ۲۸۵ کلمه است و با عبارت «لَا تَکُنْ مِمَّنْ یَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَیْرِ عَمَلٍ» آغاز می‌شود. اهمیت این حکمت در نزد سید رضی به میزانی است که این حکمت را معادل «کل نهج‌البلاغه» دانسته و در انتهای آن می‌نویسد: «و لو لم یکن فی هذا الکتاب إلا هذا الکلام لَکفی به موعظة ناجعة و حکمة بالغة و بصیرة لمبصر و عبرة لناظر مفکر، اگر در تمام این کتاب جز این سخن نمی‌بود، پند سودمند و حکمت رسا و بصیرت، صاحب بصر و عبرت نگرنده صاحب اندیشه را کافی بود.»
در رتبه‌های بعدی جملات قصار قرار گرفته در بخش انتهایی نهج‌البلاغه، حکمت‌های ۱۳۱، ۲۸۹ و ۳۶۷ قرار گرفته‌اند.
در میان کوتاه‌ترین حکمت‌های نهج‌البلاغه نیز جملاتی با «دو کلمه» دیده می‌شوند، به عنوان نمونه در حکمت شماره ۱۸۷ آمده است: «وَ قَالَ (ع): الرَّحِیلُ وَشِیکٌ. کوچ کردن نزدیک است». همچنین در حکمت ۴۱۸ آمده است: «وَ قَالَ (ع): الْحِلْمُ عَشِیرَةٌ. فرمود(ع): بردباری همچون عشیره است».
منابع:
کتاب: نهج‌البلاغه، ترجمه سید محمد مهدی جعفری
کتاب: شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید معتزلی
کتاب: نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
.....................
پایان پیام
نظر شما