به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ خطبه چهارم، بعد از جنگ جمل و قتل طلحه و زبیر در سال ۳۶ هجری بیان شده است. اگرچه سید رضی، بر اساس رسم معمول خود، سند این روایت را نقل نکرده است، ولی سند این روایت در «بحارالانوار» و در شرح نهج‌البلاغه علامه مجلسی، منهاج البراعه و شرح نهج‌البلاغه قطب راوندی، از امام حسن عسکری(ع) از پدرانش از امام علی(ع) نقل شده است.
سید رضی نیز در ابتدای این خطبه در وصف آن می‌گوید: «هِیَ مِنْ أفْصَحِ کَلاَمِه(ع)، وَ فِیها یَعِظُ النَّاسَ وَ یَهْدِیهِمْ مِن ضَلاَلَتِهِمْ، از فصیح‌ترین سخنان آن حضرت(ع) است که در آن، مردم را اندرز می‌دهد و از گمراهی به سوی هدایت می‌برد.». این خطبه دارای حدود ۱۰ جمله است و یکی از ویژگی‌های آن اینکه هر جمله به شکل مستقل دارای معنای مفیدی بوده و قابل تفکیک از بقیه جملات است، در حالی که مجموع آن نیز دارای نظم و ترکیب زیبایی است.
در یک نگاه کلی، مطالب این خطبه را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: هدایت مردم در ظلمات و تاریکی‌ها توسط خاندان اهل‌بیت(ع) برای رساندن آنان به اوج ترقی و صبح سعادت، تاکید بر توجه به فتنه‌گری‌ها در قالب دین توسط فتنه‌گران جمل و حمایت مردم بصره از فتنه‌گران و بیان صریح آنچه اتفاق افتاد برای مردم تا از گمراهی مجدد آنان جلوگیری شود.
این خطبه، هشدار مجدد به مردم بصره است تا مبادا دوباره به مخالفت با حاکم اسلامی پرداخته و بر گمراهی و ضلالت خود پافشاری کنند، به‌ویژه اینکه الان، حق به صورت آشکار برای آنان بیان شده و باید گوش شنوا و قلب آماده‌ای برای درک آن داشته باشند.
در مسیر دو راهی هدایت یا ضلالت!
فراز آخر این خطبه، جمله نهایی گفت‌وگوی حضرت با اهالی بصره است. جمله‌ای که می‌توان آن را درباره هر کسی که در طول تاریخ در مقابل حق بایستد به زبان آورد: «اَلْیَوْمَ تَواقَفْنا عَلی سَبیلِ الْحَقِّ وَ الْباطِلِ، امروز ما و شما در جادّه حق و باطل قرار گرفته‌ایم.» یا به تعبیر دیگر بر سر دو راهی حقّ و باطل قرار گرفته‌ایم که ما به سویی می‌رویم و شما به سوی دیگر! این نتیجه از بررسی ریشه کلمه «تواقفنا به معنای وقوف داشتن و ایستادن» و تفاوت آن با «توافقنا، به معنای موافقت کردن و صلح کردن» روشن می‌شود.
در آخرین جمله می‌فرماید: «مَنْ وَثِقَ بِماء لَمْ یَظْمَأ، کسی که اطمینان به آب داشته باشد تشنه نمی‌شود». اشاره به این که آن کسی که رهبر و راهنمای مطمئنّی دارد، گرفتار شکّ و تردید و وسوسه‌های شیطانی و اضطراب و بی‌اعتمادی نمی‌گردد؛ چرا که خود را در کنار چشمه آب زلال معرفت احساس می‌کند. اعتماد به مقوله «امامت» در «آرامش و هدایت» امت، از مهمترین نکات اعتقادات شیعه است.
منابع :
کتاب: پیام امام، شرح نهج البلاغه آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
کتاب: روات و محدثین نهج البلاغه، مرحوم محمد دشتی
کتاب: جلوه تاریخ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی
کتاب: شرح نهج البلاغه ابن میثم بحرانی، ترجمه محمد مقدم
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
.....................
پایان پیام
نظر شما