خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع)- ابنا: قرآن کریم بهعنوان کتاب آسمانی اسلام، محور اصلی تربیت و آموزش در حوزههای علمیه بهشمار میرود. این کتاب الهی نه تنها منبعی برای استخراج احکام شرعی است، بلکه راهنمایی برای فهم عمیقتر مسائل اجتماعی، اخلاقی و معنوی نیز محسوب میشود. قرآن پژوهی در حوزههای علمیه، ضرورتی انکارناپذیر برای تربیت عالمانی است که بتوانند پاسخگوی نیازهای متنوع جوامع اسلامی باشند.
قرآن پژوهی؛ ضرورت امروز حوزههای علمیه
قرآن کریم همواره در تاریخ اسلام محور اصلی تعلیم و تربیت بوده است. اما با پیچیدهتر شدن مسائل اجتماعی و ظهور چالشهای جدید، نیاز به قرآن پژوهی تخصصی در حوزههای علمیه بیش از پیش احساس میشود. این پژوهشها باید بتوانند نه تنها پاسخگوی مسائل فقهی و کلامی باشند، بلکه راهحلهایی برای مشکلات اجتماعی و فرهنگی نیز ارائه دهند.
عالمان بزرگ شیعه همچون علامه طباطبایی (ره) و آیتالله جوادی آملی (دامت برکاته)، نمونههایی از قرآن پژوهانی هستند که توانستهاند با تفسیرهای عمیق خود، مسیر فهم قرآن را برای نسلهای بعد هموار کنند(۱). این تلاشها نشاندهنده اهمیت پرداختن به قرآن پژوهی بهعنوان یک راهبرد کلیدی در حوزههای علمیه است.
از سوی دیگر، توجه به نیازهای روز جامعه ایجاب میکند که قرآن پژوهی بهصورت نظاممند و با استفاده از روشهای جدید علمی انجام شود. حوزههای علمیه باید با بهرهگیری از ابزارهای مدرن، همچون علوم انسانی و اجتماعی، به تحلیل دقیقتر آموزههای قرآنی بپردازند تا بتوانند پاسخگوی چالشهای امروز باشند(۲).
نقش قرآن در تربیت عالمان دینی
یکی از اصلیترین اهداف قرآن پژوهی در حوزههای علمیه، تربیت عالمانی است که بتوانند آموزههای قرآنی را به زبان روز ترجمه کرده و به جامعه منتقل کنند. این امر نیازمند تسلط بر علوم قرآنی، همچون تفسیر، علوم حدیث و فقه است که همگی بر پایه قرآن شکل گرفتهاند.
عالمان شیعه همچون شیخ طوسی (ره) و سید مرتضی (ره) با تألیف آثار ارزشمند خود نشان دادهاند که چگونه قرآن میتواند محور اصلی آموزش و تربیت دینی باشد(۳). این بزرگان با استفاده از آموزههای قرآنی، نه تنها مبانی فقهی و اصولی را توسعه دادهاند، بلکه توانستهاند گفتمان دینی را در جامعه تقویت کنند.
از سوی دیگر، تربیت عالمان دینی بر اساس آموزههای قرآنی، نیازمند برنامهریزی دقیق و هدفمند است. حوزههای علمیه باید بهگونهای عمل کنند که قرآن نه تنها در کلاسهای درس، بلکه در زندگی روزمره طلاب نیز حضور داشته باشد. این امر موجب میشود که طلاب بتوانند آموزههای قرآنی را در رفتار و گفتار خود به نمایش بگذارند(۴).
چالشها و راهکارهای پیشروی قرآن پژوهی
با وجود اهمیت بالای قرآن پژوهی، این عرصه با چالشهایی نیز مواجه است. یکی از این چالشها، عدم توجه کافی به پژوهشهای کاربردی است که بتوانند پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه باشند. بسیاری از تحقیقات قرآنی صرفاً جنبه نظری دارند و کمتر به مسائل عملی پرداختهاند(۵).
راهکار مقابله با این چالشها، ایجاد ارتباط میان حوزههای علمیه و مراکز علمی خارج از حوزه است. همکاری با دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی میتواند زمینهساز تولید دانش کاربردی بر اساس آموزههای قرآنی باشد. همچنین، استفاده از فناوریهای نوین همچون هوش مصنوعی در تحلیل متون قرآنی میتواند سرعت و دقت پژوهشها را افزایش دهد(۶).
از سوی دیگر، تربیت نسل جدید قرآن پژوهان نیازمند تغییرات اساسی در نظام آموزشی حوزه است. برنامهریزی برای آموزش علوم قرآنی باید بهگونهای باشد که طلاب بتوانند علاوه بر تسلط بر مبانی نظری، توانایی تحلیل مسائل روز را نیز کسب کنند(۷).
پاورقیها
- علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج ۱، ص ۵.
- آیتالله جوادی آملی، قرآن در اسلام، ص ۴۵.
- شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۱۰.
- سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ج ۲، ص ۱۵۰.
- محمدعلی ایازی، روششناسی تفسیر قرآن کریم، ص ۳۵.
- محمد هادی معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۲۰.
- محمدرضا حکیمی، الحیات، ج ۱، ص ۹۰.
نظر شما