به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ اسلام در بوسنی و هرزگوین بیش از ۵۵۰ سال قدمت دارد و در این مدت، مسلمانان با چالشها و مشکلات متنوعی روبهرو شدند؛ برخی از این چالشها تهدیدی مستقیم برای بقا بودند و برخی دیگر شامل محدودیت در آزادی انجام شعائر دینی یا سلب حقوق سیاسی و اقتصادی میشدند.
براساس گزارش شبکه الجزیره، با این حال، مسلمانان بوسنی و هرزگوین توانستند بر این شرایط غلبه کنند و اسلام تا امروز در این کشور زنده باقی بماند. سوال این است که مسلمانان بوسنی با چه چالشهایی مواجه بودند و چگونه بر آنها فائق آمدند؟
چرا مردم بوسنی اسلام را پذیرفتند؟
به گفته مصطفی تسیرتش مفتی سابق بوسنی و هرزگوین، اسلام از دو مسیر وارد اروپا شد. مسیر اول شبهجزیره ایبری بود که به مدت ۸ قرن ادامه داشت، و پس از سقوط اندلس، مسیر دوم از شبهجزیره بالکان بود که به تدریج به ویژه پس از نبرد بزرگ کوسوو در سال ۱۳۸۹ میلادی از صربستان به بوسنی و هرزگوین منتقل شد.
تسیرتش بوسنی را اندلس زنده مینامد و توضیح میدهد که دلیل گرایش مردم بوسنی به اسلام، رقابت شدید بین کلیسای بیزانسی صرب و کلیسای کاتولیک رومی بر سر بوسنی بود. بوشناقها (که خود را بوسنیای خوب مینامیدند) از این رقابت خسته شدند و کلیسای خود را ساختند که در بسیاری از امور با دو کلیسای دیگر متفاوت بود. این تغییر باعث شد که دو کلیسا آنها را نفرین کنند و همین عامل انگیزه اصلی پذیرش اسلام هنگام ورود عثمانیها شد.
به گفته احمد علیباشیتش، استاد تمدن اسلامی دانشگاه سارایوو، عوامل دیگری نیز مردم را به اسلام جذب کرد. حضور مسیحیت در بوسنی (چه ارتدوکس و چه کاتولیک) بسیار محدود بود؛ تعداد کلیساها و صومعهها در آن زمان به تنها ۸۰ مکان میرسید، در حالی که امروزه بیش از ۳ هزار مکان عبادت وجود دارد. بنابراین اکثر مردم با کشیشان ارتباط نداشتند و در مراسم کلیسا شرکت نمیکردند.
ورود تدریجی اسلام
اسلام بهتدریج و طی بیش از ۱۵۰ سال در بوسنی گسترش یافت و مسلمانان هیچگاه اکثریت جمعیتی را تشکیل ندادند، بنابراین ادعای اسلام اجباری توسط عثمانیها کاملاً مردود است. آمار سال ۱۸۷۹ (پس از اشغال بوسنی توسط امپراتوری اتریش-مجارستان) نشان میدهد که مسلمانان ۳۸٪ جمعیت، ارتدوکسها ۴۳٪ و کاتولیکها ۱۸٪ بودند و یک اقلیت یهودی نیز حضور داشت.
علیباشیتش تأکید میکند که وقتی بوشناقها اسلام را پذیرفتند، واقعاً مسلمان شدند و آماده فداکاری یا حتی مهاجرت برای حفظ ایمان خود بودند.
بوشناقها تحت حکومت غیر اسلامی
پس از شکست عثمانیها در جنگ با روسیه (۱۸۷۷-۱۸۷۸) و برگزاری کنفرانس برلین، بوسنی و هرزگوین به امپراتوری اتریش-مجارستان واگذار شد. برای اولین بار مسلمانان مجبور شدند تحت حکومت غیر اسلامی زندگی کنند و بحث بزرگی شکل گرفت: آیا باید مهاجرت کنند یا در بوسنی بمانند؟
فتوایی که در سال ۱۸۸۶ توسط محمد توفیق ازباغیتش مفتی توزلا، صادر شد، مسلمانان را از ترک وطن منصرف کرد و بر این اساس که اگر حکومت جدید آنها را مجبور به ترک دین یا شعائرشان نکند، میتوانند در کشور خود باقی بمانند، تأکید شد.
از مبارز علیه امپراتوری تا مدافع آن
با وجود مخالفتهای اولیه، تعامل هوشمندانه اتریش-مجارستان با مسلمانان بوشناق باعث شد تا آنها بتوانند امور دینی و اوقاف خود را مدیریت کنند و حتی در جنگ جهانی اول در یک گردان ویژه خدمت کنند و آزادیهای مذهبی خود را حفظ نمایند.
دوره یوگسلاوی سوسیالیستی
پس از جنگ جهانی دوم، مسلمانان بوسنی تحت حکومت سوسیالیستی یوگسلاوی قرار گرفتند. در ۱۵ سال اول، محدودیتهای شدیدی در انجام شعائر دینی اعمال شد، مدارس دینی بسته شدند و حتی حجاب ممنوع شد. با این حال، امنیت نسبی حفظ شد و با باز شدن تدریجی در دهه ۱۹۷۰، مسلمانان توانستند مدارس و مساجد خود را دوباره بازگشایی کنند و به عنوان یکی از اقوام مؤسس یوگسلاوی شناخته شوند.
فروپاشی یوگسلاوی و تهدید وجودی
با مرگ تیتو و رشد جریانهای ملیگرای افراطی، در دهه ۱۹۹۰ صربها با حمایت صربستان به بوسنی حمله کردند و نسلکشی علیه بوشناقها رخ داد. مسلمانان با فداکاری، مقاومت و دفاع از خود جان سالم به در بردند و در نهایت، جنگ با سه جنبه اخلاقی، قانونی و نظامی به پایان رسید.
چالشهای کنونی
پس از توافق دیاتون در ۱۹۹۵، بوسنی و هرزگوین نظام فدرالی دو کیان اصلی با اکثریت بوشناق و صرب و یک منطقه کوچک برچکو را پذیرفت. با این حال، مشکلات کنونی شامل تقسیمات قومی، فساد و توسعه اقتصادی ناکافی است.
تسیرتش و غاریچ بر اهمیت حضور بوسنی در امنیت اروپایی و عضویت در ناتو تأکید دارند و معتقدند که موقعیت بوسنی همواره تحت تأثیر عوامل خارجی بوده است. همچنین، مشارکت زنان در تصمیمگیریها هنوز محدود است و این چالشی است که جامعه مسلمان بوسنی با آن روبهروست.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما