به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ نشست تخصصی «فرصتها و چالشهای شیعیان افغانستان در دوره ۲۰ ساله جمهوریت» با ارائه حجتالاسلام والمسلمین فیاض ارزگانی، نماینده شورای علمای شیعه افغانستان در قم، و حجتالاسلام والمسلمین ناصری، نماینده دو دوره پارلمان افغانستان، روز شنبه ۱۷ آبان در سالن جلسات خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ برگزار شد.
مرور تاریخی وضعیت شیعیان؛ از عبدالرحمن خان تا عصر جمهوریت
در ابتدای نشست، حجتالاسلام والمسلمین ارزگانی با ارائه نگاهی تاریخی، به «رنجنامه» یکونیم قرن گذشته شیعیان افغانستان پرداخت و حوادث تلخ دوران عبدالرحمن خان را یادآور شد؛ دورانی که به گفته وی، «قتلهای گسترده، نسلکشی هزارهها، کوچهای اجباری و حذف ساختاری شیعیان» رقم خورد و تبعات آن تا دههها باقی ماند.
فیاض ارزگانی با اشاره به ورود افغانستان به دوران جمهوریت پس از اجلاس بن (۱۳۸۰) گفت: «فرصتهای جدی برای حضور شیعیان شکل گرفت، اما این دوران همراه با چالشهای بنیادین نیز بود که بخشی از آنها به عوامل خارجی و بخشی به ضعفهای داخلی جامعه شیعی بازمیگشت.»
چالشهای کلیدی در دوره جمهوریت از نگاه ارزگانی
او سه عامل مهم را در آسیبپذیری شیعیان در دوران جمهوریت برشمرد:
-
نفوذ گسترده غرب در ساختار حکومت
عضو برجسته شورای علمای شیعه افغانستان گفت غربیها «هرگز به دنبال ایجاد ثبات واقعی نبودند»، زیرا حضورشان در افغانستان در گرو وجود بحران بود؛ بنابراین نابودی کامل طالبان هیچگاه در دستور کار قرار نگرفت. -
نبود ظرفیت حکمرانی مستقل
وی افزود: «ساختاری که غرب پایهگذاری کرد، صلاحیت لازم برای ایجاد یک حکومت واقعا مستقل را نداشت، و این خود زمینه آسیبپذیری اقوام از جمله شیعیان را فراهم ساخت.» -
کمتجربگی سیاسی در جامعه شیعه
فیاض ارزگانی تأکید کرد که بخشی از مشکلات ناشی از «عدم تدبیر و فقدان تجربه سیاسی» بود؛ عاملی که موجب شد شیعیان نتوانند موقعیتهای بهدستآمده را تثبیت کنند.
ناصری: جمهوریت، پایان یک قرن فشار و آغاز حقوق شهروندی
در ادامه نشست، حجتالاسلام والمسلمین ناصری با اشاره به اهمیت تاریخی اجلاس بن گفت: «۱۴ آبان ۱۳۸۰ خط پایانی بود بر یکصد سال فشار و حذف ساختاری. برای نخستینبار هزارهها و شیعیان به عنوان شهروندان درجه یک به رسمیت شناخته شدند.»
او افزود که «مشروعیت مذهبی و حقوق مدنی شیعیان» در این دوره تا سطح ریاست جمهوری امتداد پیدا کرد و جامعه شیعه توانست در عرصههای مختلف علمی، فرهنگی و مدیریتی به رشد کمسابقهای دست یابد.
غار وَرَس؛ سندی از جنایات گذشته
وکیل سابق پارلمان با اشاره به غاری در منطقه وَرس بامیان افغانستان گفت:
«در این غار نزدیک به دو هزار تن از خانها و فرماندهان شیعه در دوره عبدالرحمن خان کشته و دفن شدهاند. جمهوریت نقطه پایان چنین فجایعی بود.»
پیشرفتهای علمی و نگرانی جریانهای قدرت
او با بیان اینکه در سال ۱۳۹۲ حدود ۲۸ درصد نخبگان دانشگاهی در برخی بخشها شیعیان بودند، گفت: «این پیشرفت موجب نگرانی برخی جریانهای قدرت شد.»
ناصری به سخنان محرمانهای از «حنیف اتمر» اشاره کرد که در جلسهای خصوصی هشدار داده بود:
«اگر روند پیشرفت همینگونه ادامه یابد، هزارهها در ۱۵ سال آینده مهمترین بخشهای استراتژیک حکومت را در دست خواهند گرفت.»
نبود مرجع واحد تصمیمگیر؛ مهمترین آسیب جامعه شیعه
حجت الاسلام ناصری، بزرگترین چالش سیاسی شیعیان را «فقدان نمایندگی واحد» عنوان کرد و گفت:
-
احزاب شیعی پس از شهادت شهید مزاری دچار انشقاق شدند.
-
رقابتهای درونقومی حتی بر سر یک فرمانده پاسگاه نیز وجود داشت.
-
حلقات قدرت بیرونی بر بسیاری از تصمیمات تأثیر میگذاشتند.
-
حرکتها فاقد استراتژی واحد بود.
او نمونهای از این وضعیت را عدم اجازه برای استاندار شدن «جنرال علیخان» در بامیان افغانستان دانست؛ کسی که علیرغم توانایی، از هواپیما بازگردانده شد زیرا «استاندار باید از حلقه قدرت خاص باشد!»
پرسش درباره انفجارها: داعش، پاکستان و مهار شیعیان
در پاسخ به پرسش خبرنگار درباره موج کشتار شیعیان پس از دهه ۱۳۹۰، حجت الاسلام و المسلمین فیاض ارزگانی گفت:
-
انگیزه اصلی «جلوگیری از رشد علمی و اجتماعی شیعیان» بود.
-
بیشتر حملات با نام داعش اعلام میشد اما نیروهای تکفیری مرتبط با پاکستان نقش مستقیم داشتند.
-
بخشی از عناصر نفوذی در ساختار امنیتی دخیل بودند، اما «حکومت بهصورت رسمی» در آن نقشی نداشت.
-
حضور رزمندگان فاطمیون در سوریه نیز بهانهای برای تحریک افراطگرایان ایجاد کرد و توجیه انتقام گیری داشتند.
-
غربیها تلاش داشتند با تضعیف شیعیان افغانستان «جمهوری اسلامی ایران را نیز مهار کنند.»
آیا شیعیان در این دوره آمریکایی شدند؟
استاد فیاض در پاسخ به این پرسش که آیا شیعیان از حضور آمریکا رضایت داشتند و منتفع بودند؟ توضیح داد:
«این یک تبلیغ رسانهای و اتهام نادرست است. شیعیان از فضای بهوجودآمده برای توسعه حضور مدنی استفاده کردند، اما هرگز همصدا با آمریکا نبودند.»
او افزود: مخالفت علنی و نظامی با آمریکا نیز ممکن نبود، زیرا این اقدام به معنای «همسویی با طالبان» تلقی میشد.
ناصری نیز گفت: «در هیچ محفل سیاسی شیعه، همکاری با آمریکا مطرح نبود. ما از فرصتها برای ساختن جامعه خود استفاده کردیم.»
او اشاره کرد که هنگام سقوط کابل در سال ۱۴۰۰، اگرچه نامش در فهرست خروجی قرار داشت، اما «به احترام مردم و با غیرت شیعی» از هواپیما پیاده شد و ماند.
در پایان نشست، کارشناسان تأکید کردند که دوره جمهوریت برای شیعیان افغانستان «فرصت تاریخی رشد و حضور» بود، اما ضعف ساختار واحد سیاسی، دخالت خارجی، و حملات سازمانیافته تکفیریها، چالشهای جدی این دوران را رقم زد.
...............
پایان پیام/
نظر شما