به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ یک مطالعه جدید انجامشده توسط مؤسسه «ایفوب» نشان میدهد که با وجود آنکه مسلمانان تنها حدود ۷ درصد از جمعیت فرانسه را تشکیل میدهند، میزان دینداری و گرایش به تشدد در میان آنها ــ بهویژه جوانان ــ رو به افزایش است؛ یافتههایی که تنها چند روز پس از سالگرد حملات سال ۲۰۱۵، بار دیگر بحث اسلام در فرانسه را شعلهور کرده است.
دو روزنامه لیبراسیون و لوموند نیز بخش مفصلی را به این پژوهش اختصاص دادهاند که بر اساس یک نظرسنجی از سوی «ایفوب» انجام شده است. هر دو رسانه معتقدند نتایج مطالعه تصویری نگرانکننده از افزایش سختگیری دینی در میان نسل جوان ترسیم میکند و در عین حال انتقادهایی نیز به روش تحقیق وارد کردهاند.
توما لوگران، در سرمقاله لیبراسیون نوشت که بر خلاف تصویری که پروپاگاندای راستگرایان از بزرگنمایی حضور مسلمانان ارائه میکند، آمار واقعی نشان میدهد مسلمانان اقلیتی کوچک و تنها ۷ درصد از جمعیت هستند؛ موضوعی که ثابت میکند نظریه جایگزینی بزرگ همچنان دور از واقعیت است.
با این حال، لوگران تأکید میکند که این اقلیت تغییرات مهمی را تجربه میکند. اکثریت پاسخدهندگان در صورت تعارض میان دین و علم، دین را برتر میدانند. همچنین در حالی که استفاده از حجاب در میان زنان مسن کاهش یافته است، در میان نوجوانان دختر بهطور چشمگیری افزایش یافته و بسیاری از آنان تأکید کردهاند که حجاب را نوعی محافظت در برابر فشارهای اجتماعی و نگاههای جنسیتزده میدانند.
موج جهانی بازگشتگرایی دینی
با وجود انتقادهایی که به مطالعه وارد شده و آن را جهتدار میدانند ــ از جمله بیتوجهی به عوامل مهمی مانند حاشیهنشینی و تبعیض ــ لوگران معتقد است نتیجه پژوهش واقعاً نشاندهنده افزایش نوعی سختگیری مذهبی در میان جوانان مسلمان است؛ مسئلهای که راستگرایان و افراطیون به شکل سیاسی بهرهبرداری میکنند و آن را در چارچوب روایتهایی چون «برخورد تمدنها»، «جنگ داخلی» و «جایگزینی بزرگ» قرار میدهند.
به باور لوگران، تناقض سیاسی جالبی وجود دارد، چون این راستگرایان هستند که خواهان مقابله با تشدد اسلامی اما از زاویه هویتی و محافظهکارانه هستند. در حالی که به نظر میرسد راهحل واقعی در تقویت ارزشهای پیشرو باشد ــ امری که چپها از آن غفلت میکنند، در حالی که همین وضعیت برای آنان سود سیاسی دارد.
او در پایان یادآور میشود که تشدد اسلامی در فرانسه جدا از موج جهانی بازگشتگرایی دینی نیست؛ موجی که در میان مسیحیان و یهودیان غرب نیز دیده میشود و از هویتگرایی سختگیرانه تغذیه میکند.
انتقادهای لوموند از روششناسی نظرسنجی
به نوشته لوموند، این نظرسنجی که تنها چند روز پس از سالگرد حملات نوامبر ۲۰۱۵ انجام شده، از سوی مجلهای سفارش داده شده که خود را ماهنامه مقابله با همه اشکال افراطگرایی معرفی میکند؛ هرچند لیبراسیون آن را نشریهای حاشیهای و مبهم توصیف کرده است.
لوموند در گزارشی به قلم ویرژین لاروس میگوید این مطالعه که بر اساس نمونهای هزار و پنج نفره از مسلمانان انجام شده، نشان میدهد سهم قابلتوجهی از جوانان مسلمان دیدگاههای محافظهکارانهتری از جمله ترجیح شریعت بر قوانین جمهوری، نوعی همدلی با اسلامگرایی و پایبندی بیشتر به مناسک دینی، اتخاذ کردهاند.
سؤالات جهتدار و نگرانی کارشناسان
تهیهکنندگان نظرسنجی مدعیاند که این دادهها نگرانی از شکلگیری جامعهای موازی با معیارهای دینی متفاوت از اکثریت را تقویت میکند. اما یافتههایی نیز وجود دارد که افسانههای رایج را زیر سؤال میبرد؛ مانند اینکه مسلمانان تنها ۷ درصد جمعیتاند و نه یک اکثریت در حال جایگزینی یا اینکه حجاب همچنان رفتاری اقلیتمحور است.
همچنین مطالعه نشان میدهد که میزان همگرایی اجتماعی و ازدواج مختلط پایینتر از آن چیزی است که برخی گفتمانهای هویتی مطرح میکنند. افزون بر این، بازگشت به دین پدیدهای محدود به مسلمانان نیست و در میان پیروان ادیان دیگر نیز دیده میشود.
با این حال کارشناسان میگویند نتایج نظرسنجی نگرانکننده است زیرا نشان میدهد نهادهای فرانسوی در قانعکردن جوانان مسلمان نسبت به ارزشهای مشترک جامعه ــ مانند حقوق زنان و آزادیهای فردی ــ موفق نبودهاند. آنان هشدار میدهند که این احیاگری مذهبی، هرچند بهخودیخود خطرناک نیست، اما میتواند زمینه شکلگیری هستههای کوچک رادیکالیسم را فراهم کند.
لوموند همچنین به انتقادهای روششناختی اشاره میکند. محققان برخی سؤالات را جانبدارانه و اغراقآمیز میدانند و میگویند پرسشها میان دینداری عادی و اسلامگرایی مرز روشنی قائل نشدهاند؛ ضمن آنکه مفاهیمی مانند اسلامگرایی یا شریعت در نظرسنجی تعریف شفاف ندارند.
بعضی پژوهشگران هشدار میدهند تکرار این نوع مطالعات باعث میشود مسلمانان بهعنوان گروهی مشکوک تصویر شوند و این امر حس انزوا و آزار اجتماعی در آنان را تشدید میکند.
در نهایت، کارشناسان هشدار میدهند ادامه قطبیشدن میان تشدّد دینی رو به افزایش از یک سو و ظن دائمی نسبت به اسلامگرایی از سوی دیگر، کشور را به سمت وضعیتی منفی سوق میدهد و حتی وارونهسازی برچسب ــ یعنی تبدیل شدن آن به یک نشان افتخار یا مقاومت ــ از هماکنون در میان برخی جوانان آغاز شده است.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما