به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - در بخش های قبلی این نوشته [بخش اول] و [بخش دوم]، فهرستی از مولفان کتاب‌هایی با موضوع خطبه‌ها و نامه‌های امام علی(ع) بررسی شد.
برخی محققان، تعداد کتاب‌های تالیف شده با موضوع خطبه‌ها و نامه‌های ایشان در قرون اول تا چهارم را حدود ۵۰ عنوان دانسته‌اند. اسامی این کتاب‌ها در منابعی مانند جلد هفتم کتاب الذریعه آقا بزرگ تهرانی، جلد یک کتاب مصادر نهج‌البلاغه و مسانیده تالیف سید عبدالزهراء حسینی و همچنین کتاب استناد نهج‌البلاغه نوشته سید امتیاز علی خان عرشی یافت می‌شود. هم‌اکنون از مجموع این کتاب‌ها، تنها کتاب «مائه کلمه لامیرالمومنین علی بن ابی طالب» از ابوعثمان عمروبن بحر جاحظ، درگذشته به سال ۲۵۵ هجری قمری باقی مانده است. «ابن میثم بحرانی» شارع معروف نهج‌البلاغه، شرحی بر این کتاب نوشته است که به عنوان «شرح متوسط ابن میثم» شناخته می‌شود و بیشتر جنبه عرفانی و اخلاقی دارد.
با توجه به کتاب الفهرست شیخ طوسی به نظر می‌رسد، تا زمان وی، بسیاری از این کتاب‌ها موجود و در کتابخانه‌های بغداد در دسترس بوده که در حمله «طغرل بیک سلجوقی» به این شهر و آتش زدن کتابخانه‌ها، تقریبا همه این کتاب‌ها از بین رفته است. بعد از این واقعه، شیخ طوسی مجبور به مهاجرت به شهر نجف شد و حوزه علمیه شیعی را در این شهر تاسیس کرد.
نکته جالب اینکه براساس فهرست کتاب «اسماء مصنفی الشیعه» معروف به کتاب «رجال نجاشی» در میان این ۵۰ کتاب، ۲۰ کتاب تالیف «عبدالعزیز یحیی جلودی» است. وی که حدود ۷۰ سال قبل از اتمام تالیف نهج‌البلاغه فوت کرده است، در این کتاب‌های خود، مجموعه‌ای از خطبه‌ها، نامه‌ها، حکمت‌ها، شعر، مسند و مواعظ و احادیث فقهی را از امام علی(ع) جمع‌آوری کرده است.
از میان علمای شاخص اهل سنت که در میان آثار خود، مجموعه‌ای از سخنان امیرالمومنین(ع) را گردآوری کرده‌اند، می‌توان به نام «حاکم ابوعبدالله نیشابوری» اشاره کرد. او که از بزرگترین محدثین اهل سنت به شمار می‌رود در کتاب خود به نام «مستدرک صحیحین» مجموعه‌ای از سخنان امام علی(ع) را نقل کرده است.
«حافظ ابونعیم اصفهانی» از بزرگان اهل سنت است و اصحاب حدیث برای او اهمیتی خاص قائل هستند، اگرچه در مذهب او، اختلاف است، اما برخی از آثار او مانند کتاب «الامامه و رد علی الرافضه» احتمال اهل سنت او را تقویب کرده است. وی در کتاب «حلیه الاولیاء» در بیان زندگی امام علی(ع) تعدادی از کلمات آن حضرت را نقل می‌کند.
«علی بن محمد مدائنی» نیز مجموعه‌ای از خطبه‌ها و نامه‌های امام علی(ع) را در مجموعه‌ای گردآوری کرده بود که «ابن ندیم» در کتاب خود به آن اشاره کرده است. شیخ طوسی نیز در کتاب الفهرست خود می‌گوید: «ابوالحسن مدائنی پیرو مذهب اهل سنت و جماعت بوده است».
به این فهرست می‌توان اسامی افرادی مانند «ابوجعفر اسکافی»، «سعید بن یحیی اموی»، «عبدالله بن مسلم قتیبه دینوری»، «ابن عبد ربه اندلسی»، «محمد بن احد وشاء»، «محمد بن یوسف کندی» و مولفان دیگری را نیز افزود.
در بخش‌های دیگر این نوشته، شخصیت‌های نامدار شیعه که قرن‌ها قبل از سیدرضی، بخش‌هایی از سخنان امام علی(ع) را جمع‌آوری کرده‌اند، معرفی می‌شوند.
منابع:
مقاله: از نهج‌البلاغه اول تا نهج‌البلاغه دوم، محمد اسفندیاری، نشریه آیینه پژوهش شماره ۷
کتاب: فهرست شیخ طوسی
کتاب: رجال نجاشی
کتاب: حلیه الاولیاء، حافظ ابونعیم
سید علی اصغر حسینی / ابنا
...........................
پایان پیام
نظر شما