به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ افغانستان، سرزمینی که نامش از قرنها پیش با شعر گره خورده و شبنشینیهای ادبی آن به بستری برای بیان عمومی و نقد اجتماعی-سیاسی بدل شده بود، اکنون با محدودیتهایی بیسابقه روبهرو است.
حکومت طالبان به تازگی قانونی تصویب کرده که برگزاری شبهای شعری را مشروط به پاکسازی اشعار از موضوعاتی چون عشق خیالی، دوستی میان دختران و پسران، نقد رهبران، و نیز مفاهیم قومی، فمینیستی و دموکراتیک کرده و این موارد را غیر اسلامی دانسته است.
این قانون در زمانی صادر شده که افغانستان تغییرات گسترده فرهنگی و اجتماعی را تجربه میکند و مقامات طالبان میکوشند محتواهای ادبی و هنری را مطابق ارزشهای اسلامی بازتعریف کنند. همین موضوع شاعران و روشنفکران را میان تعهد به قانون و پایبندی به آزادی بیان سرگردان گذاشته است.
قانونی که به امضای «ملا هبتالله آخندزاده» رهبر طالبان رسیده و در روزنامه رسمی منتشر شده، شبهای شعر در افغانستان را از محافل آزاد و متنوع فرهنگی به برنامههایی با نظارت مستقیم وزارتهای اطلاعات و فرهنگ و امر به معروف حکومت طالبان تبدیل کرده است.
این امر واکنشهای گستردهای را در محافل ادبی و حقوقی افغانستان برانگیخته، چراکه بسیاری آن را تهدیدی برای سنت دیرینهای میدانند که همواره نقش مهمی در بیان جمعی و تخلیه اجتماعی داشته است.
جزئیات قانون و شیوه اجرا
طبق متن قانون، همه اشعاری که در محافل شعری در افغانستان خوانده میشوند باید پیشاپیش توسط کمیتهای متشکل از نمایندگان وزارت اطلاعات و فرهنگ، وزارت امر به معروف و نهی از منکر و شورای علما بررسی شوند. وظیفه این کمیته حذف مضامین منفی و افزودن مضامین مثبت عنوان شده است. همچنین تمام شبهای شعر باید بهصورت رسمی ثبت شده و محتوای آنها در کانالهای خاص بازنشر شود.
شاعران موظفاند از پرداختن به افکار غیر اسلامی همچون قومگرایی، فمینیسم، دموکراسی و کمونیسم خودداری کنند، نقد رهبران طالبان و تصمیمات دولتی ممنوع است و پرداختن به عشق خیالی یا ستایش دوستی میان دختران و پسران جرم تلقی میشود. افزون بر این، رقصهای محلی مانند اتن، چکچک و شبیلیه نیز عادات نامقبول قلمداد شدهاند.
بر اساس همین قانون، شاعران باید مخاطبان خود را به اخلاق اسلامی، سیاست شرعی، تحکیم عقیده دینی، وحدت امت و تحقق مطالبات دینی دعوت کنند و در تمام اشعار پاکی اخلاقی و شرعی رعایت شود.
بُعد تاریخی و فرهنگی شبهای شعر افغانستان
محافل شعری در افغانستان ریشهای عمیق دارند و در استانهایی چون ننگرهار با جشنواره «گل نرگس»، قندهار با جشنواره «گل انار» و خوست با گردهماییهای سنتی در جریان هستند.
این محافل، بستر مهمی برای انتقال دغدغههای جامعه و نقد مسالمتآمیز قدرت در افغانستان به شمار میرفتهاند. این شبها همچنین زبان و ادبیات در این کشور را زنده نگه داشته و پل ارتباطی میان اقوام مختلف افغانستان بودهاند. اکنون پرسش اصلی این است که آیا این سنت ادبی در سایه محدودیتهای تازه دوام میآورد یا به ابزاری برای تبلیغ رسمی حکومت طالبان بدل خواهد شد؟
واکنشها و دیدگاهها
«نذیر احمدی» مسئول باشگاه ادبی خراسان در کابل در واکنش به قانون جدید حکومت طالبان گفت: این شبها صرفا گردهمایی ادبی نیستند، بلکه اسناد تاریخی و روایتگر رنجهای مردماند. هرگونه محدودیت، توان جامعه را برای بیان خود کاهش داده و میراث فرهنگی ما را تهدید میکند.
«سمیعالله حماس» شاعر جوان افغانستانی نیز در این خصوص اظهار داشت: ما باید زیر سقف نظام اسلامی متحد باشیم و دست یاری به یکدیگر دهیم.
«محمود حیدری» شاعر و ادیب افغانستانی نیز افزود: تحمیل سانسور بر شبهای شعر، آزادی بیان را از بین میبرد و شعر را از منبر خلاقیت به ابزار رسمی حکومت تقلیل میدهد.
«عزیز ملکیار» استاد دانشگاه هم تاکید کرد: قانون میتواند به حفظ ارزشهای اسلامی کمک کند، اما نباید به ابزاری برای خفهکردن خلاقیت تبدیل شود. تعادل ضروری است.
تحلیل اجتماعی
منتقدان میگویند طالبان با این قانون قصد دارد بر فضای فرهنگی و اجتماعی در افغانستان، کنترل کامل داشته باشد. چنین محدودیتی نهتنها سطح خلاقیت ادبی را کاهش میدهد، بلکه موجب تضعیف انسجام اجتماعی و افزایش سرخوردگی در میان جوانان افغانستانی خواهد شد. به باور آنان، تاثیر این قانون فراتر از شعر خواهد بود و حیات فرهنگی افغانستان را نیز در معرض تهدید قرار خواهد داد.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما