به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - کتاب شریف نهج‌البلاغه، به عنوان کتابی «مشهور، اما کمتر شناخته شده» در میان مسلمانان و شیعیان، بازتاب‌دهنده مجموعه‌ای متنوع از سخنان، نامه‌ها و حکمت‌های امام علی(ع) است که به همت «سید رضی» گردآوری شده است.
این کتاب که تدوین آن در سال ۴۰۰ هجری قمری پایان یافته، در طول هزار سال گذشته، منشاء بسیاری از پژوهش‌های علمی، تغییرات اجتماعی، بررسی‌های مذهبی و تحقیقات تاریخی و روایی بوده که هر کدام در جای خود، قابل بررسی و ارزیابی است.
«سید رضی» که به واسطه ریاست خود بر سادات بغداد به عنوان «شریف رضی» نیز شناخته می‌شود، در مقدمه خود بر این کتاب، دلیل تالیف کتاب نهج‌البلاغه را این گونه بیان می‌کند: «پس از گردآوردن خصایص امیرمؤمنان(ع)، در اثر مشکلات و حوادث روزگار از اتمام کتاب باز ماندم. من آن کتاب را به باب‌ها و فصل‌های مختلفی تقسیم کرده بودم. در پایان آن، فصلی شامل سخنان جالب امام(ع) از سخنان کوتاه در مواعظ، حکم، امثال و آداب - نه خطبه‌های طولانی و نه نامه‌های گسترده - آورده شد. برخی از دوستان، از جنبه‌های گوناگون آن را جالب و شگفت‌انگیز دانستند و از من خواستند کتابی تألیف کنم که سخنان برگزیده امیرمؤمنان(ع) در جمیع فنون و بخش‌های مختلف، از خطبه‌ها، نامه‌ها، مواعظ و ادب در آن گرد آید».
وی در ادامه می‌نویسد: «سخنان آن حضرت بر مدار سه اصل می‌چرخد: اول: خطبه‌ها و اوامر، دوم: نامه‌ها و رسائل، سوم: کلمات حکمت‌آمیز و مواعظ.
تصمیم گرفتم ابتدا خطبه‌ها، پس از آن نامه‌ها و سپس کلمات حکمت‌آمیز جالب آن حضرت را جمع کنم. سپس بابی را به هر کدام اختصاص دادم و صفحاتی را ویژه آن گردانیدم، تا مقدمه‌ای باشد برای به دست آوردن آنچه به آن دسترسی ندارم [و ممکن است] در آینده به آن برسم... ادعا نمی‌کنم که به همه جوانب سخنان امام(ع) طوری احاطه پیدا کرده‌ام که هیچ یک از سخنان ایشان از دستم نرفته است؛ بلکه بعید نمی‌دانم که آنچه نیافته‌ام بیش از آن باشد که یافته‌ام و آنچه در اختیارم قرار گرفته، کمتر از آنچه باشد که به دستم نرسیده است. اما وظیفه من غیر از تلاش و کوشش فراوان برای یافتن این گم‌شده نیست و از خدا می‌خواهم در این راه مرا راهنمایی کند».
ایشان در مورد علت نامگذاری کتاب به «نهج‌البلاغه به معنای راه سخن گفتن بلیغ و رسا» هم می‌گوید: «بعد از تمام شدن کتاب، خوب دیدم که نامش را نهج البلاغه بگذارم؛ زیرا این کتاب درهای بلاغت را به روی بیننده می‌گشاید».
بنابراین باید گفت نهج‌البلاغه، همه سخنان و نامه‌های امیرالمومنین(ع) نیست، زیرا همانگونه که شریف رضی گفته است، ممکن است وی به برخی از منابع و سخنان دسترسی نداشته است. همچنین تلاش وی با محوریت آوردن «فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین سخنان» حضرت بوده، بنابراین ممکن است وی در میان سخنان حضرت که در دسترس داشته نیز، بخشی را که فصیح‌تر و بلیغ‌تر بوده انتخاب کرده باشد.
با این حال نمی‌توان منکر تلاش گسترده سید رضی در تدوین نهج‌البلاغه شد، تلاشی که حاصل آن، تدوین کتابی ارزشمند با نام «نهج‌البلاغه» شد. اگر بدانیم که در ده قرن گذشته، به دلایل مختلف، برخی از منابع سید رضی در تالیف این مجموعه از بین رفته است و اکنون تنها سند باقی مانده بر انتساب برخی از سخنان به امام علی(ع) همین کتاب است، ارزش آن تلاش و این کتاب بیش از گذشته نمایان می‌شود.
در بخش های دیگر این نوشته، ابعاد دیگری از ویژگی‌های این کتاب گرانسنگ معرفی خواهد شد.
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
......................
پایان پیام
نظر شما