به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ سومین خطبه در نهج‌البلاغه، از مهمترین و مشهورترین خطبه‌های حضرت امام علی(ع) است که با توجه به حساسیت مباحث مطرح شده در آن، مورد توجه شارحان نهج‌البلاغه قرار گرفته است.
این خطبه گزارشی کامل از وقایع بعد از رحلت پیامبر(ص)، مشکلات دوران خلفای سه گانه، جایگاه امام علی(ع) در جانشینی پیامبر(ص) و خروج هدایت امت از محور اصلی خود، همچنین داستان بیعت مردم با امیرالمومنین(ع) و اهداف ایشان از پذیرش مسئوولیت حکومت را بیان می‌کند.
مباحث بنیادین این خطبه در موضوع خلافت و امامت به گونه‌ای است که برخی از شارحان غیرشیعی، تلاش کرده‌اند این خطبه را ساخته سید رضی دانسته تا آن را بی‌ارزش جلوه دهند، این در حالی است که برخی دیگر از شارحان غیر شیعی نهج‌البلاغه مانند «ابن ابی الحدید معتزلی»، اسنادی از نقل این سخنان، در کتاب‌هایی که مولفان آن‌ها، قبل از تولد سید رضی و حتی پدر سید رضی، درگذشته‌اند، ارائه کرده‌اند. این خطبه در برخی از منابع شیعی که قبل از سید رضی تالیف شده نیز آمده است. همچنین مرحوم علامه امینی نیز در جلد هفتم از مجموعه «الغدیر» این خطبه را از ۲۸ کتاب نقل کرده است.
نام این خطبه نیز از عبارت بخش آخر آن «تلْکَ شِقْشِقَةٌ هَدَرَتْ ثُمَّ قَرَّتْ» که معادل آن در فارسی چنین است: «این شعله آتشی بود که از دل زبانه کشید و فرو نشست»، زیرا در هنگام صحبت ایشان، کسی از میان جمعیّت برخاست و نامه‌ای به دست حضرت داد و فکر امام(ع) را به مسائل دیگری متوجّه ساخت.
صبری تاریخی در فتنه‌ای عظیم
امام علی(ع) در این خطبه شایستگی خود را برای خلافت به وضوح بیان کرده و به نقد معیارهای انتخاب خلیفه می‌پردازد که هر کدام به شیوه‌ای متفاوت انتخاب شدند. حاصل این انحراف تاریخی، دوری تدریجی مردم از آموزش‌های رسول خدا(ص) بود، به گونه‌ای تصحیح این انحرافات و بازگرداندن ارزش‌های دین اسلام، در دوران حکومت ایشان ناممکن یا بسیار سخت شده بود.
سرچشمه جنگ‌های دوران حاکمیت امام علی(ع) نیز همان انحرافات اعتقادی و عشق به مال و مقام بود که در دوران خلفای سه گانه در مردم ایجاد و تثبیت شده بود. حضرت نیز در شرایطی که همگان بر حاکم شدن او اتفاق نظر داشتند، حکومت را پذیرفتند، در حالی که در نگاه ایشان، این پذیرش مسئوولیت تنها به عنوان یک وسیله برای کوتاه کردن دست ظالمان و برقراری نظم و عدالت در جامعه بود.
شرایط در دوران خلفا، آن چنان برای مومنان سخت بود که امام علی(ع) در همین خطبه درباره آن می‌گوید: «یَهْرَمُ فیهَا الْکَبیرُ، وَیَشیبُ فیهَا الصَّغیرُ، وَ یَکْدَحُ فیها مُؤمِن حَتّی یَلْقی رَبَّهُ، ظلمت و فتنه‌ای که بزرگسالان را فرسوده و کودکان خردسال را پیر و مردم با ایمان را تا واپسین دم زندگی و لقای پروردگار رنج می‌دهد».
ایشان در توصیف وضعیت خود، در این دوران نیز می‌فرماید: «فَصَبَرْتُ وَ فِی الْعَیْنِ قَذیً، وَفِی الْحَلْقِ شَجاً. شکیبایی کردم و این در حالی بود که گویی چشم من را خاشاک پر کرده و استخوان راه گلویم را گرفته بود.»
شهرت این خطبه به گونه‌ای است که برخی از عبارات آن به شکل ضرب‌المثل درآمده است.
منابع:
کتاب: پیام امام، شرح نهج‌البلاغه آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
کتاب: شرح نهج‌البلاغه، ابن الحدید معتزلی
کتاب: الغدیر، علامه امینی
کتاب: روات و محدثین نهج‌البلاغه، مرحوم محمد دشتی
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
..................
پایان پیام
نظر شما