به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ حکمت پنجم نهج‌البلاغه، بخشی از یک خطبه بلند از امام علی(ع) است که سید رضی، با توجه به تناسب‌های موضوعی، آنها را در حکمت‌های ۲ تا ۵ این کتاب آورده است.
در شرح حکمت‌های قبلی، سند این روایت از ۴۸ منبع نقل شد. همچنین بخش‌های مختلفی از آن شرح داده شد. در این حکمت نیز بخش‌های دیگر این روایت نقل شده است: «وَ قَالَ(ع): الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ کَرِیمَةٌ، وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ، وَ الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ. و فرمود(ع): و دانش، میراثی گرانمایه و آداب زیورهایی نو به نو و اندیشه، آینه‌ای صاف است.»
براساس بررسی‌هایی روایی، به نظر می‌رسد سید رضی، به دلایلی بخش دیگر این روایت را در حکمت ۳۶۵ آورده است: «الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ وَ الِاعْتِبَارُ مُنْذِرٌ نَاصِحٌ وَ کَفَی أَدَباً لِنَفْسِکَ، تَجَنُّبُکَ مَا کَرِهْتَهُ لِغَیْرِکَ. اندیشه آینه‌ای صاف است و عبرت گرفتن، هشدار دهنده‌ای نیکخواه. برای ادب کردن خود، همین بس که از هر چه از دیگری ناپسند می‌انگاری، دوری نمایی».
در کتاب امالی شیخ طوسی، این روایت به صورت کامل از امام رضا(ع) به نقل از پدران بزرگوارش به نقل از امیرالمومنین(ع) نقل کرده است.
حضرت در بخش اول این جمله، با ارزشترین ارث را «ادب» می‌نامند. این جمله علاوه بر آنکه میراث را به دو دسته مادی مانند اموال و معنوی مانند ادب تقسیم می‌کند، از علم با عنوان «میراثی ارزشمند» نام می‌برد تا جایگاه آن را در میان دیگر میراث‌های معنوی برجسته کند. انسان در کسب هر علمی، میراث‌دار گذشتگان آن علم است و هر دانشی، از مجموع میراث‌های علمی دانشمندان مختلف جهان تشکیل شده است. با این نگاه باید گفت که برخلاف میراث مادی که انسان فقط از نزدیکان خویش ارث می‌برد، در علوم، انسان از مجموعه‌ای از دانشمندان و فرهیختگان ارث برده که این موضوع ارزش این میراث را دوچندان می‌کند.
ایشان در بخش دوم نیز از «ادب» با عنوان «حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ» نام می‌برد. «حلل» به معنای زینت یا لباس‌های زینتی است. انسان اگر یک لباس زینتی داشته باشد، بعد از مدتی جلوه آن لباس از بین می‌رود و جذابیت ابتدایی خود را نخواهد داشت، اما اگر شخصی دائمی و مکرر، اقدام به تعویض لباس‌های خود با لباس‌های زینتی کند و به اصطلاح نو به نو، لباس فاخر بپوشد، طبیعی است که جلوه و جمال بیشتری خواهد داشت، برهمین اساس نیز امام از عبارت «مُجَدَّدَةٌ؛ تجدید شونده» استفاده می‌کند.
علت نامیدن ادب به «جامه فاخر نو به نو» علاوه بر ارزش دائمی ادب که متناسب با زمان‌ها و مکان‌ها متفاوت است، نشانگر اهمیت توجه به تغییرات در فرهنگ عمومی در جلوه‌های مختلف ادب است. بنابراین انسان باید مداوم در حال آموختن «آدابِ ادب» باشد. اهمیت ادب به گونه‌ای است که انسان بدون ادب، هیچ گاه امکان حیات اجتماعی را نخواهد داشت و انسان بی‌ادب، بدون شک در جامعه، شخصی مطرود است.
منابع:
کتاب: پیام امام، شرح نهج‌البلاغه آیت‌الله مکارم شیرازی
کتاب: روات و محدثین نهج البلاغه، مرحوم محمد دشتی
تقریرات شرح نهج‌البلاغه آیت‌الله سید ابوالفضل طباطبایی
کتاب: المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، مرحوم محمد دشتی
کتاب: امالی شیخ طوسی
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
پایان پیام
نظر شما