بایسته‌های اربعین و ضرورت اکنون آن از نگاه روایات امامان معصوم علیهم‌السلام

خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا: دهه اول محرم که تمام می‌شود، اگر خوب عزاداری کرده باشی، امید داری به این که اربعین برسد و خودت را به زیر قبه رسانده‌ باشی.

بیستم صفر، اربعین امام شهید است و اربعین برای شیعیان از اهمیت زیادی برخوردار است. چهل روز بعد از مرگ متوفی برای ایشان مراسمی یابود می‌گیرند. اما این مراسم، در سال‌های بعدی تکرار نمی‌شود. این رخداد، برای امامان معصوم نیز صادق بوده‌ است. اما این سوال پیش می‌آید که چرا فقط برای امام حسین(علیه‌السلام) تا کنون که حدود ۱۴۰۰ سال از شهادت ایشان گذشته است، مراسمی به عنوان اربعین امام گرفته می‌شود؟

برای پاسخ به این سوال، ابتدا به اقوال مختلف درباره اولین اربعین امام حسین(علیه‌السلام) می‌پردازیم.

نظرات درباره حضور اهل‌بیت‌ امام(علیه‌السلام) در اربعین شهادت، موافقان و مخالفانی دارد. عمده دلیل مخالفان در این امر عدم تطبیق زمانی برای رسیدن به کربلاست. زیرا مسیر کاروان اسرا بعد از شهادت شهدای دشت کربلا به سمت کوفه بوده و بعد با احتمال رفتن از یکی از سه راه موجود به سمت شام و برگشت از آن‌جا به سمت کربلا باتوجه به شرایط و امکانات امری بعید به نظر می‌رسد. از جمله قائلین این امر، شیخ مفید و شیخ طوسی هستند، زیرا اقوال متعددی وجود دارد که حضرت زینب(سلام الله‌علیها) و دیگر اسرا، بعد از شام به سمت مدینه حرکت کرده‌اند.

موافقان حضور عیالات‌ امام‌حسین(علیه‌السلام) در روز اربعین، برمی‌گردد به روایاتی که درباره بازگشت سر مبارک به کربلا است. زیرا اعراب روز اربعین را با نام «مرددالراس» نیز می‌خوانند.  مَرَدُّ الرأس یعنی بازگرداندن سر، و منظور، آن است که در این روز که اسرای اهل‌بیت به کربلا بازگشتند، سر امام حسین(علیه‌السلام) را نیز به کربلا آوردند و دفن کردند. این امر در لهوف سیدبن‌طاووس نیز آمده است. از جمله قائلین این نظر، مرحوم قاضی طباطبایی در کتاب مختصر خود در باب اربعین بر این نظر صحه گذاشته‌اند.

در منابع معتبر تاریخی حضور جابربن عبدالله انصاری صحابی پیامبر و همچنین عطیه عوفی در اربعین امام شهید تایید شده است.

با انتخاب هردو نظر از اقوال مطرح شده در باب حضور خاندان امام حسین(علیه‌السلام)، آن چیزی که اهمیت زیارت اربعین را در نزد شیعیان پررنگ می‌کند، دو روایت معتبر از دو معصوم(صلوات‌الله‌علیهما) است که به آن می‌پردازیم:

امام صادق(علیه‌السلام) هنگامی که به کوفه نجف و کربلا سفر می‌کنند، اعمال و رفتاری از ایشان برجا مانده‌است. ازجمله آن تایید محل دفن امیرالمومنین(علیه‌السلام) است و همچنین از ایشان روایتی برجای مانده با عنوان زیارت امام حسین(علیه‌السلام) در روز اربعین. این روایت در کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی آورده شده است، که شیخ عباس قمی با استناد به این امر، در مفاتیح الجنان در باب زیارات حضرت بعد از زیارت غیرمعروفه آورده‌است.

روایات متعدد از امام صادق(علیه‌السلام) در مورد زیارت امام حسین(علیه‌السلام) و پیاده‌روی برای زیارت، نشان از اهمیت این امر دارد:

امام صادق(علیه‌السلام): «مَنْ أَتَاهُ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَی عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً فَإِذَا أَتَاهُ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکَیْنِ یَکْتُبَانِ مَا خَرَجَ مِنْ فِیهِ مِنْ خَیْرٍ وَ لَا یَکْتُبَانِ مَا یَخْرُجُ مِنْ فِیهِ مِنْ شَرٍّ وَ لَا غَیْرَ ذَلِکَ فَإِذَا انْصَرَفَ وَدَّعُوهُ وَ قَالُوا یَا وَلِیَّ اللَّهِ مَغْفُوراً لَکَ أَنْتَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ وَ حِزْبِ رَسُولِهِ وَ حِزْبِ أَهْلِ بَیْتِ رَسُولِهِ وَ اللَّهِ لَا تَرَی النَّارَ بِعَیْنِکَ أَبَداً وَ لَا تَرَاکَ وَ لَا تَطْعَمُکَ أَبَداً»

کسی که پیاده زیارت کند، خداوند به هر قدمی که برمی‌دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو می‌فرماید و یک درجه مرتبه‌اش را بالا می‌برد و وقتی به زیارت رفت حق تعالی دو فرشته را موکّل او می‌فرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می‌شود را نوشته و آنچه شر و بد می‌باشد را ننویسند و وقتی برگشت با او وداع کرده و به وی می‌گویند: «ای ولیّ خدا گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل بیت رسولش می‌باشی و خداوند هرگز چشمانت را به آتش جهنم بینا نمی‌کند و آتش نیز تو را ابدا نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد نمود».

روایتی دیگر از امام حسن‌عسکری(علیه‌السلام) آمده‌است و در آن امام به بیان پنج خصلت مومن می‌پردازد:

«عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْإِحْدَی وَ الْخَمْسِینَ وَ زِیَارَةُ الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ بِالْیَمِینِ وَ تَعْفِیرُ الْجَبِینِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏».

مؤمن پنج نشانه دارد: اقامه ۵۰ رکعت نماز (مجموع واجبات و مستحبات)، خواندن زیارت اربعین، انگشتر عقیق در دست راست کردن، در سجده پیشانی بر خاک نهادن و «بسم الله الرحمن الرحیم» را (در نماز) بلند گفتن.
این روایت در وسائل الشیعه جلد ۱۰ آمده است.

با مجموعه این مباحث، چه از نگاه روایات حقه شیعی و چه بابررسی اقوال تاریخی این امر، عیان می‌شود که در طول سالیان متمادی و با آمدن و رفتن‌های خلفا و پادشاهان مختلف این امر هیچ‌گاه از نگاه و عمل مردم دچارتزلزل نشده است. شاید برخی سال‌ها بر اثر فشارهای حاکمان سفاک و خونریز، ازشدت و قوت اربعین کم شده باشد اما هیچ‌گاه به فراموشی سپرده نشده است.

حضور میلیونی اقشار مختلف، ملیت‌های متفاوت با زبان و نژاد گوناگون زیر لوای امام حسین(علیه‌السلام) شاهد این مدعاست. در این ایام آزادگان جهان، گرد هم جمع می‌شوند و یکپارچگی امت اسلام را به چشم جهانیان عیان می‌کنند.

قطعا حضور در اربعین امسال، جوابی محکم و عزمی راسخ را برای مبارزه با یزید زمان، به جهان مخابره می‌کند.

امسال شیعیان عزم جدی خود را برای نابودی اسرائیل بیش از گذشته نشان می‌دهند و بر تن نیمه جان اسراییل ضربات نهایی را وارد می‌کنند.

به قلم: فاطمه میری‌طایفه‌فرد دانشجوی دکترای تاریخ اسلام

.....................

پایان پیام