خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ حکمت ۲۱ نهجالبلاغه دارای چهار جمله است: «قُرِنَتِ الْهَیْبَةُ بِالْخَیْبَةِ وَ الْحَیَاءُ بِالْحِرْمَانِ، وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ؛ ترس (نابجا) با ناامیدی مقرون است و کمرویی با محرومیت همراه. فرصتها همچون ابر در گذرند؛ از این رو، فرصتهای نیک را غنیمت بشمارید (و پیش از آن که از دست برود، از آن استفاده کنید).
این سخنان، یا بخشهایی از آن، قبل از تدوین نهجالبلاغه توسط سیدرضی در منابع شیعی نقل شده است، همچنین در منابع اهل سنت نیز این جملات به نقل از امیرالمومنین(ع) نقل شده است.
اگر بخواهیم به منابعی که قبل از سید رضی این جمله را با تفاوتهایی در عبارات نقل کردهاند، اشاره کنیم، میتوانیم به کتاب «عیون الاخبار» تالیف ابن قتیبه دینوری، کتاب «انساب الاشراف» مرحوم بلاذری، ابن عبد ربه در کتابهای «العقد الفرید» و «جامع بیان العلم و فضله»، کتاب «الاغانی» ابوالفرج اصفهانی، کتاب «تحف العقول» ابن شعبه حرانی، همچنین کتاب «خصائص امیرالمومنین(ع)» که سید رضی آن را قبل از نهج البلاغه تدوین کرده بود، اشاره کنیم.
حضرت در بخش ابتدایی این جملات میفرمایند: «قُرِنَتِ الْهَیْبَةُ بِالْخَیْبَةِ، ترس (نابجا) با ناامیدی مقرون است» روشن است که صفت ترس، به صورت محدود و معقول، در هر انسانی وجود دارد و اگر انسانی، این صفت را به صورت کامل از دست بدهد، قطعا دست به اقداماتی خواهد زد که به مرگ او منجر میشود. اما امام(ع) در این جمله به «ترس بیدلیل» اشاره میکند که غالبا ناشی از سستی اراده است.
به بیان دیگر باید گفت انسانی که بدون دلایل معقول و منطقی، از موضوعی اعلام نگرانی میکند، ترس را بهانهای برای عدم آن کار قرار داده و در این صورت از نتایج و ثمرات ناشی از آن، محروم میشود.
امام علی(ع) در بخش دوم این حکمت نیز میفرمایند: «الْحَیَاءُ بِالْحِرْمَانِ، کمرویی با محرومیت همراه است». موضوع حیا نیز در زندگی انسان اگر وجود نداشته باشد، به «وقاحت و بیادبی» منجر میشود و اگر به شکل افراطی وجود داشته باشد، به «شرمساری مستمر» تبدیل میشود. بنابراین ایجاد تعادل در استفاده از موضوع «حیا» همچنین نحوه استفاده از این صفت انسانی در زندگی اجتماعی، از موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. انسان اگر نتواند در زمان و مکان مناسب، با استفاده از الفاظ مناسب، از حقوق مادی و معنوی خویش دفاع کند، به «محرومیت از حق یا نعمت» دچار میشود.
نکته جالب این است که انسان حتی در مقابل خداوند نیز، با تمامی عظمت و جایگاه بلند او، در هر دو حالت «ترس» یا «حیا» باید تعادل را برقرار کند. انسان اگر صرفا از خداوند «ترس» افراطی داشته باشد نمیتواند ارتباطی مناسب با خدا ایجاد کند و حتی انجام یک گناه از سوی او میتواند عاملی برای ناامیدی از بخشش خداوند شود و اگر هیچ ترسی از قهر و غضب خداوند نداشته باشد، هیچ حد و مرزی برای گناه نمیشناسد.
در موضوع «حیا» نیز اگر انسان نسبت به خداوند «حیای افراطی» داشته باشد، امکان ارتباط و مکالمه با خداوند، حتی در حد نمازهای روزانه را از دست میدهد و از این نعمت محروم میشود، همانگونه که اگر در محضر خداوند «حیا» نداشته باشد، وقیحانه به گناهان دچار میشود.
استفاده از فرصتهای مناسب برای انجام فعالیتهای خیر نیز بخش سوم سخنان امیرالمومنین(ع) در حکمت ۲۱ نهج البلاغه است که میفرمایند: «وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ؛ فرصتها همچون ابر در گذرند؛ از این رو، فرصتهای نیک را غنیمت بشمارید».
سید علیاصغر حسینی/ ابنا
....................
پایان پیام
نظر شما