به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) از مشهد مقدس؛ چهارمین پیشنشست علمی از سلسله برنامههای نکوداشت بیستمین سالگرد رحلت عالم ربانی و استاد برجسته معارف اهلبیت(ع) در خراسان، مرحوم آیتالله میرزا حسنعلی مروارید، با موضوع «اندیشههای کلامی و معارفی مرحوم آیتالله میرزا حسنعلی مروارید»، در مشهد مقدس، به همت مرکز تخصصی حوزوی حضرت ولیعصر(عج) و با همکاری مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان، پژوهشکده معارف اهلبیت(ع)، سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، مرکز تخصصی آخوند خراسانی، مؤسسه میراث فقاهت خراسان و انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
این نشست با هدف تبیین ابعاد مغفول اندیشههای کلامی و معارفی آن مرحوم و بازخوانی جایگاه «مکتب معارفی خراسان» در میان جریانهای فکری شیعه و حوزه خراسان، با حضور آیتالله سیدان و چهار تن از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه به انجام رسید.
در این نشست علمی، حججالاسلام والمسلمین محمدجواد مروارید، دکتر محمدتقی سبحانی، دکتر رضا برنجکار و دکتر محمد بیابانی هر یک از منظر تخصصی خود به واکاوی مبانی، روششناسی، و آثار اندیشههای کلامی آیتالله مروارید پرداختند. محوریت مباحث این نشست را، تبیین «فقه اکبر» و لزوم بهکارگیری ضوابط اجتهادی در استنباط معارف حقیقی از منابع والا و انحصاری وحی و عترت تشکیل میداد.
تبیین و تحلیل مکتب معارفی خراسان و جایگاه آیتالله مروارید
حجتالاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی، رئیس پژوهشکده معارف اهلبیت(ع)، در ابتدای این نشست به تشریح و تحلیل «مکتب معارفی خراسان» پرداخت. وی تصریح کرد که درک صحیح از شخصیت علمی مرحوم آیتالله مروارید، بدون شناخت دقیق مبانی مکتبی که او بدان پایبند بود، میسر نخواهد بود. او این مکتب را، که با عنوان «مکتب تفکیک» نیز شهرت یافته است، به عنوان یک «شاخه اصیل از جریان کلامی امامیه» تعریف نمود.
او تأکید کرد که این جریان، هرچند با نوآوریهای مرحوم میرزا مهدی اصفهانی در دوران معاصر تأسیس گردید، اما خود را بر یک تداوم تاریخی استوار میسازد و ریشههای آن به متکلمین بزرگ شیعه همچون شیخ مفید و سید مرتضی بازمیگردد.
دکتر سبحانی در ادامه به تبیین وجوه تمایز ساختاری این مکتب با سایر رویکردهای فکری پرداخت. وی خاطرنشان ساخت که بر خلاف پندار و تلقیهای شایع، هدف این مکتب صرفاً «جداییانداختن» نیست، بلکه تأکید بر «تمییز و تفکیک روشمند میان منابع معرفت» است.
وی گفت: مکتب معارفی خراسان به دنبال ایجاد یک «دستگاه معرفتی منسجم» و متقن است که از دل تلفیق صحیح و هدفمند «کلام عقلی و نقلی» استخراج میشود. او افزود که این مکتب، مرجعیت انحصاری را برای وحی قائل است و عقل را نه مرجعی مستقل و تمام، بلکه «ابزار و کاشف» معارف وحیانی میداند که وظیفهاش درک و استنباط از نص و مقابله با اوهام است.
آیتالله مروارید؛ مروج، محقق و حلقه اتصال مکتب معارفی اهلبیت(ع)
رئیس پژوهشکده معارف اهل بیت (ع) در بخش بعدی سخنان خود به جایگاه آیتالله مروارید در مکتب فکری معارفی خراسان پرداخت. وی آیتالله مروارید را نه یک ناقل صرف، بلکه یک «مروج، محقق و شارح اصیل» اندیشههای میرزا مهدی اصفهانی معرفی نمود که به دلیل عمق درک و دقت در تبیین، توانست اصالت مکتب معارفی خراسان را در حوزه علمیه مشهد حفظ و تقویت نماید.
وی تأکید کرد که مرحوم مروارید، به واسطه «استمرار تدریس» مباحث معرفتی و کلامی با همان مبانی محکم، نقش یک «حلقه اتصال معتبر» میان مؤسس مکتب و نسلهای بعدی ایفا نمود. این نقش، ضرورت بازخوانی اندیشههای وی را دوچندان میسازد، چرا که آثار و میراث علمی او، کلیدی برای فهم دقیق مبانی نظری میرزا مهدی اصفهانی است.
سیره علمی و نقش آیتالله مروارید در ترویج اصالت وحی
حجتالاسلام والمسلمین محمدجواد مروارید، محقق و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد نیز در نشست علمی «اندیشههای کلامی و معارفی مرحوم آیتالله میرزا حسنعلی مروارید»، به بیان سیره علمی و تربیتی آیتالله میرزا حسنعلی مروارید پرداخت.
وی با اشاره به جایگاه برجسته مرحوم مروارید در میان شاگردان میرزا مهدی اصفهانی، ایشان را از جمله کسانی دانست که از آغازین مراحل دروس کلامی و معارفی، محضر استاد خویش را درک نمود و به «اصول و مبانی بنیادین مکتب معارفی اهلبیت(ع) در خراسان وقوف تام داشت.
او در تبیین ابعاد شخصیت علمی آن مرحوم، خاطرنشان ساخت که آیتالله مروارید بر خلاف برخی دیگر از فضلای این مکتب که صرفاً به جنبههای سلبی و نقد آراء فلسفی و عرفانی اکتفا میکردند، اهتمام ویژهای به بسط ایجابی و استنباط نظاممند معارف از قرآن کریم و سنت معصومین (ع) داشت.
از نگاه وی، تلاش مرحوم مروارید معطوف به آن بود که نشان دهد روش استنباطی فقهی که در فقه اصغر (احکام) به کار میرود، نه تنها در فقه اکبر (عقاید) نیز کارآمد است، بلکه تنها راه رسیدن به معارف حقیقی و مصونیت از آمیختگی با آراء بشری است.
حجتالاسلام مروارید به نقش تربیتی آن عالم فقید نیز اشاره نمود و تبیین کرد که ایشان با سعه صدر و پرهیز از تندی در مباحثات علمی، فضایی فراهم آورد که فضلای مشهد با وجود اختلاف مبانی در حوزههای فلسفی و کلامی، بتوانند در یک بستر علمی منضبط به بحث و تبادل نظر بپردازند.
او تأکید کرد که آیتالله مروارید با تألیفات و تدریس مداوم خود، روش استنباطی وحیانی را نهادینه ساخت و ترویج نمود؛ روشی که در آن، هرگونه حجیت ذاتی برای مکاشفات و استدلالات صرفاً عقلی در تعیین حقایق ماوراءالطبیعه، مردود شمرده میشود و مرجعیت انحصاری وحی به عنوان منبع معرفت حقیقی، تثبیت میگردد.
او در پایان ارائه خود، جایگاه مرحوم مروارید را در ترویج فقه اکبر و عقاید مکتب اهلبیت(ع) در حوزه مشهد، نقشی محوری و بیبدیل توصیف کرد که همچنان شایسته بررسی و تحلیلهای عمیقتر است.
.....................
پایان پیام
نظر شما