به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ خطبه سیزدهم نهجالبلاغه، بخشی از خطابه امیرالمومنین(ع) خطاب به اهالی بصره، بعد از جنگ جمل است. اگرچه سید رضی سه پاراگراف از این خطبه را بهانتخاب خود آورده بود؛ اما متن کامل این خطبه را میتوان در کتابهای «امالی شیخ طوسی»، «الجمل شیخ مفید»، «تفسیر قمی» و «عیونالاخبار ابنقتیبه دینوری» یافت که غالب این منابع قبل از سید رضی تألیف شدهاند. همچنین بهنظر میرسد که سید رضی بخشهای دیگر این خطبه یا سخنان دیگری از امیرالمومنین(ع) به ساکنان بصره را در بخشهای دیگر نهجالبلاغه آورده است که بهعنوان نمونه میتوان به خطبه ۱۴ نهجالبلاغه اشاره کرد.
در یک دستهبندی کلی، مطالب این خطبه را میتوان به سه بخش تقسیم کرد: در بخش اول، اوصاف باطنی مردم بصره؛ در بخش دوم، اوصاف محیطی این شهر و در بخش سوم، آینده این شهر و پیشبینیهای امام علی(ع) در مورد این شهر و غرق شدن چندینباره آن بر اثر سیل بیان میشود که شارحان نهجالبلاغه چندین نمونه تاریخی از این غرقشدگی شهر بصره را در قرون مختلف اسلامی بیان کردهاند.
بخش دوم نیز اوصاف محیطی این شهر و تأثیرات آبوهوا و محیط این شهر بر خصوصیات اخلاقی مردم بیان شده است که بررسی آن از موضوع این نوشته خارج است.
بهنظر میرسد بخش مهم این نوشته، بررسی خصوصیات اخلاقی افراد این شهر است که وجود این صفات در افراد هر شهری میتواند آن شهر را به شهری تبدیل کند که زندگی در آن، انسان را دچار گناه کرده و حاصل دوری از آن، نزدیکی به رحمت خداوند است: «الْمُقِیمُ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ وَ الشَّاخِصُ عَنْکُمْ مُتَدَارَکٌ بِرَحْمَةٍ مِنْ رَبِّهِ. آن کس که در میان شما زیست کند گرفتار کیفر گناه خویش است. و آنکه از میان شما رخت بربندد، به رحمت پروردگارش رسیده است.»
حضرت در این خطبه اوصاف معنوی این شهر نفرینشده را اینگونه برمیشمرد:
هنگامی که انسانها به زنان، بدون توجه به هویت و شخصیت الهی و انسانی آنان و تنها با نگاهی جنسی یا تمایلات نفسانی، تمایل پیدا کنند، باید گفت از سربازان آنان شده است: «کُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ؛ شما سرباز زنان بودید.»
همچنین زمانی که میلهای حیوانی بر هویت انسانی غلبه کرده و زندگی خود را همچون حیات چهارپایان، به خوردن و شهوت و بدون توجه به ابدیت طی کند، این وصف امام علی(ع) شامل او میشود که: «وَ أَتْبَاعَ الْبَهِیمَةِ، رَغَا فَأَجَبْتُمْ وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ. و پیروان آن حیوان شدید که چون بانگ کرد اجابتش کردید و چون کشته شد روی به گریز نهادید.»
انسانهایی که دارای این دو صفت باشند، بهمرور به سه صفت دیگر دچار میشوند و حضرت در ادامه درباره آن میفرمایند: «أَخْلَاقُکُمْ دِقَاقٌ وَ عَهْدُکُمْ شِقَاقٌ وَ دِینُکُمْ نِفَاقٌ. خلق و خویتان همه پست و حقیر است. پیمانهای شما ناپایدار و دین شما، نفاق و دورویی است.»
طبیعی است که اگر مردم هر سرزمینی، دارای این صفات پنجگانه باشند، امکان زیست مؤمنانه در آن سرزمین، بهسادگی ممکن نیست و باید آنجا را سرزمین نفرینشدگان دانست.
منابع:
کتاب: پیام امام، شرح نهجالبلاغه آیتاللهالعظمی مکارم شیرازی
کتاب: روات و محدثین نهجالبلاغه، مرحوم استاد محمد دشتی
کتاب: جلوه تاریخ در شهر نهجالبلاغه ابنابیالحدید، ترجمه: مهدوی دامغانی
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
----
پایان پیام
نظر شما