به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ در بخشهای قبلی این نوشته، بررسی شخصیتهای مذمت شده در قرآن کریم مانند «قابیل» و «حماله الحطب» همسر ابوجهل در نهج البلاغه بیان شد. در این نوشته، «فرعون» و «فرعونها» در بخشهای مختلف این کتاب مورد بررسی قرار میگیرد.
در میان منابع روایی و تاریخی، «فرعون» لقب پادشاهان مصر قدیم بوده است. بر همین اساس اگر چه میان حضرت یوسف(ع) و حضرت موسی(ع) فاصله زمانی چند صدساله وجود دارد، اما حاکمان در هر دو زمان «فرعون» نامیده شدهاند. در برخی از منابع نام فرعون معاصر با حضرت یوسف(ع)، «ریان بن ولید یا آمنهوتپ» و نام فرعون حضرت موسی(ع)، «ولید بن مصعب» یا «ولیدن بن قابوس» بوده است که در منابع دیگر بهعنوان «رامسس سوم» شناخته میشود. در قرآن کریم ۷۴ بار از فرعون نام برده شده است که تقریباً همه آنها مرتبط با وقایع زندگی حضرت موسی(ع) است.
در نهج البلاغه نیز ۵ بار از «فرعون» یا «فراعنه، به معنای فرعونها» نام برده شده است که یک مورد آن مرتبط با بیان زندگی حضرت موسی(ع) و فرعون، یک مورد مرتبط با آینده مسلمین و زندگی «فرعونگونه» برخی از آنان است و سه مورد باقیمانده، نیز حضرت با اشاره به زندگی «فرعونها»، از لزوم عبرتآمیزی از زندگی آنان سخن گفتهاند.
در خطبه ۱۵۰، حضرت به مذمت کسانی میپردازد که بعد از رحلت رسول خدا(ص)، انحراف در دین ایجاد کردهاند و مانند «فرعون» وابسته به دنیا شدند:
«حَتّی إِذا قَبَضَ اللهُ رَسولَهُ (صلی الله علیه وآله)، رَجَعَ قَوْمٌ عَلی الاَْعْقابَ… وَ وَصَلوا غَیْرَ الرَّحِمِ، وَ هَجَروا السَّبَبَ الَّذی أُمِروا بِمَوَدَّتِهِ… ذَهَلوا فی السَّکْرَةِ، عَلی سُنَّة مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ: مِنْ مُنْقَطِع إِلی الدُّنْیا راکِن، أَوْ مُفارِق لِلدّینِ مُبایِن،
زمانی که رسول خدا (ص)، توسط خداوند قبض روح شدند، آنان به زمان کفر برگشتند، به رحم و اهلبیت آن حضرت وصل نشدند و اهلبیت را که مأمور به مودّت آن بودند ترک کردند و در مستی ضلالت واقع شدند، مانند طریقه آل فرعون که برخی اهل دنیا شدند و بعضی ضدّ دین و بیگانه از دین شدند». بر اساس این سخن حضرت امیرالمؤمنین (ع)، هر گونه دنیاپرستی و مخالف با دین، میتواند جلوهای از زندگی فرعونی در حیات انسانی باشد.
در خطبه ۱۹۲ نیز حضرت دو بار به «فرعون» و «فرعونها» اشاره کردهاند، در این خطبه که بهعنوان خطبه «قاصعه» شناخته شده و طولانیترین خطبه نهج البلاغه است. حضرت با بیان بخشی از داستان حضرت موسی(ع) هنگام گفتگو با فرعون میفرمایند:
امام علی(ع) میفرماید: «موسی بن عمران با برادرش هارون بر فرعون وارد شدند در حالی که پیراهنهای بلند پشمین به تن داشتند و در دست هر کدام عصایی (همچون عصای چوپانها) بود (او را دعوت به سوی خداوند یگانه کردند و) با او شرط کردند که اگر تسلیم فرمان خدا شود عزّت و قدرتش پایدار و حکومتش برقرار خواهد بود؛ ولی فرعون گفت: آیا از این دو نفر تعجّب نمیکنید که بقای ملک و دوام عزّتم را تضمین میکنند در حالی که فقر و ذلّت از سر و وضعشان میبارد؟! (اگر راست میگویند) چرا دستبندهایی از طلا (از سوی خدا) به آنها داده نشده است؟ این سخن را فرعون به جهت بزرگ شمردن طلا و گردآوری آن و تحقیر پشم و پوشیدن آن گفت.»
ایشان در بخشی دیگری از همین خطبه، با اشاره به صبوری مؤمنان بنیاسرائیل، این صبر را سرآغازی برای نجات از چنگال «فرعونها» معرفی کردهاند:
«وَ تَدَبَّرُوا أَحْوَالَ الْمَاضِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَبْلَکُمْ کَیْفَ کَانُوا فِی حَالِ التَّمْحِیصِ وَ الْبَلَاءِ؛ أَ لَمْ یَکُونُوا أَثْقَلَ الْخَلَائِقِ أَعْبَاءً وَ أَجْهَدَ الْعِبَادِ بَلَاءً وَ أَضْیَقَ أَهْلِ الدُّنْیَا حَالًا؟ اتَّخَذَتْهُمُ الْفَرَاعِنَةُ عَبِیداً فَسَامُوهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ،
پس در احوال مؤمنانی که پیش از شما میزیستند، تأمّل کنید. که در هنگام آزمون و رنج چگونه بودند. آیا از همه آفریدگان بارشان سنگینتر و از همه بندگان خدا به هنگام آزمایش کوشندهتر نبودند و زندگیشان از همه مردم جهان تنگتر نبود فرعونان آنان را برده خود میساختند.»
امام علی(ع) همچنین در خطبه ۱۸۲، هنگام موعظه مردمان، میفرمایند: «أَیْنَ الْفَراعِنَةُ وَ أَبْناءُ الْفَراعِنَةِ، کجایند فرعونها و فرزندانشان؟» و در نامه سوم نیز، با مذمت دنیاطلبی و جمعآوری اموال، بار دیگر، در مقام موعظه، مرگ را زائلکننده ملک فراعنه «وَ مُزیلِ مُلْکِ الْفَراعِنَةِ» معرفی کردهاند.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
---
پایان پیام
نظر شما