به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در بخش‌های گذشته این نوشته، تاریخ نگارش شرح بر نهج‌البلاغه همچنین معروف‌ترین شرح‌های نوشته شده بر این کتاب مورد بررسی قرار گرفت. در این نوشته، شناخته شده‌ترین شرح نوشته شده بر نهج‌البلاغه، یعنی شرح «ابن ابی‌الحدید» معرفی می‌شود.
نام کامل مولف این شرح، «عزالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبه الله بن محمد بن حسین مدائنی» مشهور به «ابن ابی الحدید» است. تسلط او به مذهب کلامی معتزلی و فقه شافعی، همچنین احاطه او به ادبیات عرب و تاریخ اسلام، ویژگی خاصی به این شرح داده است. سرپرستی او بر کتابخانه‌های بغداد در دربار عباسی و در دسترس داشتن منابع مختلف نیز در قوت علمی و غنای محتوایی این شرح، تاثیر فراوانی داشته است.
نگارش شرح «ابن ابی‌الحدید» به توصیه «ابن علقمی» وزیر دانشمند و شیعه «مستعصم عباسی» توسط وی انجام شده و علاقه میان این دو، تاثیر فراوانی در نگارش این شرح مهم داشته است. نگارش این شرح، همزمان با حمله مغول به شهرهای اسلامی از جمله بغداد و ذکر برخی از وقایع تاریخی آن دوران نیز از ویژگی‌های این شرح است.
اهمیت و جایگاه شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید به گونه‌ای است که می‌توان گفت از زمان تالیف این کتاب تاکنون، هیچ شرحی بر نهج‌البلاغه نوشته نشده است؛ مگر آنکه شارح، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم تحت ثاثیر این شرح بوده است.
انصاف در نقل و شرح وقایع تاریخی در بسیاری از صفحات کتاب همچنین استفاده از منابع فراوان از کتاب‌های شیعی و اهل سنت از ویژگی‌های برجسته این کتاب است. تعداد منابع ذکر شده به صورت مستقیم در این کتاب ۱۴۳ کتاب و ۸۰ کتاب نیز بدون مشخصات کامل نقل شده است. برخی از این منابع، در طول تاریخ از بین رفته و تنها نشانه وجود آن در این شرح است.
نقدهای وارد بر شرح ابن ابی‌الحدید غالبا با نگاهی تاریخی و ادبی است، به‌عنوان نمونه بسیاری از شارحان نهج‌البلاغه، افراط و تفریط در نقل‌های تاریخی همچنین بیان مطالب ادبی فراوان اما نامربوط، همچنین نقل اشتباه برخی از مطالب تاریخی یا بیان شرح نادرست از سخنان امام علی(ع) را از مهمترین اشکالات این شرح دانسته‌اند. برخی دیگر نیز نقدهایی مطابق با عقاید شیعی بر این کتاب بیان کرده‌اند که این مطالب نیز در جای خود قابل توجه است.
اما هیچکدام این نقدها و اشکالات، نتوانسته است جایگاه و اهمیت این شرح را از بین ببرد و همچنان این کتاب مورد توجه شارحان و علاقمندان به سخنان امیرالمومنین(ع) قرار دارد.
ترجمه‌های متعدد از این کتاب به زبان فارسی انجام شده، همچنین خلاصه‌هایی از این کتاب نیز منتشر شده که استفاده عمومی از این مجموعه ۲۰ جلدی را آسانتر کرده است.
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
...........................
پایان پیام
نظر شما