بحران مسکن در سوریه؛ دیوار بلندی مقابل بازگشت پناهجویان سوری

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ «عبدالغنی احمد» دیگر فرصتی برای انتظار بازگشت به خانه خود نداشت. او بسیار خوشحال بود که پس از ۱۳ سال آوارگی، با گام‌هایی شتاب‌زده از گذرگاه مرزی "جیلوه‌گوزو" (مقابل باب‌الهوی سوریه) عبور کرد و به همراه خانواده‌اش به اردوگاه یرموک (در فاصله ۸ کیلومتری مرکز دمشق) بازگشت.

در اوایل سال ۲۰۱۲، عبدالغنی خانه‌اش را ترک کرد و به لبنان گریخت. سپس از بندر بیروت راهی ترکیه شد. چند ماه پس از اقامت در استانبول، یکی از بستگانش به او خبر داد که خانه‌اش، که سال‌ها برای خرید آن تلاش کرده بود، به شدت آسیب دیده است. 

عبدالغنی در گفتگو با پایگاه خبری شبکه الجزیره قطر گفت:« فکر می‌کردم می‌توانم خانه‌ام را بازسازی و تعمیر کنم، اما وقتی به محله برگشتم، از آنچه دیدم شوکه شدم. ساختمان‌ها به خرابه‌هایی غیرقابل سکونت تبدیل شده بودند.

ویرانی در ۱۶ شهر سوریه

در همین راستا، داده‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که جنگ، آسیب‌هایی در حدود ۲۷ تا ۳۳ درصد به واحدهای مسکونی در مناطق درگیری در سوریه وارد کرده است. همچنین، تحلیل تصاویر ماهواره‌ای توسط مؤسسه تحقیقاتی وابسته به سازمان ملل (UNITAR) نشان‌دهنده تخریب گسترده ساختمان‌ها در ۱۶ شهر سوریه است.

طبق این تحلیل، تعداد ساختمان‌هایی که به‌طور کامل یا جزئی تخریب شده‌اند، به شرح زیر است:

• ۳۵۵٬۷۲۲ ساختمان در حلب

• ۱٬۴۱۵ در ادلب

• ۱۲٬۷۸۱ در رقه

• ۶٬۴۰۵ در دیرالزور

• ۱۰٬۵۲۹ در حماه

• ۱۳٬۷۷۸ در حمص

• ۳۴٬۱۳۶ در غوطه شرقی

• ۵٬۴۸۹ در اردوگاه یرموک و الحجر الأسود

• ۳٬۳۶۴ در الزبدانی

• ۱٬۵۰۳ در درعا

کارشناسان حوزه مسکن در سوریه معتقدند که این ارقام تنها ارزیابی اولیه از میزان خسارت‌های وارده به بخش مسکن است، چراکه این داده‌ها در مراحل اولیه جنگ گردآوری شده‌اند و بسیاری از خانه‌های آسیب‌دیده در مناطق روستایی نیز به دلایل لجستیکی در آمار گنجانده نشده‌اند.

"همه چیز تغییر کرده است"

عبدالغنی احمد، که اکنون همراه خانواده‌اش در خانه یکی از بستگان خود در محله الحجر الأسود ساکن است، می‌گوید از زمان بازگشت، به‌دنبال خانه‌ای اجاره‌ای برای سکونت بوده، اما موفق نشده است چیزی متناسب با توان مالی‌اش بیابد.

او توضیح داد: همه چیز تغییر کرده. از محله گرفته تا خیابان‌ها، قبرستان‌ها، و حتی مردم. این‌ها فقط نمونه‌ای از پیامدهای جنگ هستند. در چهار ماه گذشته تلاش کردم خانه‌ای ساده اجاره کنم، اما نتوانستم چیزی پیدا کنم که با وضعیت مالی من سازگار باشد. قبلاً صحبت از اجاره چند هزار لیره‌ای بود، حالا اجاره‌ها به میلیون‌ها لیره رسیده‌اند.»

محمد کجک، پناهنده سوری دیگری که از سال ۲۰۱۳ در لبنان زندگی می‌کند نیز می‌گوید نبود سرپناه مناسب مانع بازگشت او به شهر حمص شده است. خانه‌اش در محله "جورة الشیاح" به دلیل درگیری‌ها آسیب دیده و دیگر قابل سکونت نیست.

او در گفت‌وگو با پایگاه خبری شبکه الجزیره قطر گفت: بازسازی خانه نیاز به حداقل ۵۰ میلیون لیره (حدود ۴۵۴۵ دلار به نرخ رسمی) دارد و من چنین پولی ندارم. حدود ۷۰ درصد از ساختمان‌های محله ما آسیب دیده‌اند. 

تأثیرات منفی بحران اجاره‌ مسکن در سوریه

«ولید القوتلی» اقتصاددان سوری درباره تأثیرات منفی بحران اجاره‌ مسکن در سوریه هشدار داده و گفته است که این مسئله می‌تواند مانع بازگشت هزاران خانواده‌ پناهنده شود. اکثر خانواده‌هایی که در جنگ خانه‌های خود را از دست داده‌اند و گزینه مسکونی جایگزین ندارند، اکنون بین دو راهی بازگشت یا صبر برای کاهش اجاره‌ها در انتظار شروع پروژه‌های بازسازی ایستاده‌اند.

القوتلی تأکید کرد که باید شرکت‌های تخصصی در حوزه مسکن و توسعه ملکی وارد عمل شوند و با مشارکت بانک‌های معمولی یا اسلامی، پروژه‌هایی را برای ساخت خانه‌هایی با امکان خرید یا اجاره بلندمدت اجرا کنند تا بخشی از بحران مسکن در سوریه، حل شود.

۶۵۰ دلار؛ هزینه اجاره خانه در دمشق

بر اساس پایگاه داده سایت بین‌المللی «نومبیو»، متوسط اجاره یک آپارتمان سه‌خوابه در دمشق حدود ۶۵۰ دلار است، در حالی که اجاره یک خانه یک‌خوابه حدود ۳۱۰ دلار تخمین زده می‌شود.

طبق گفته «کمال سالم» مشاور املاک در سوریه، رقم اجاره در مناطق مختلف دمشق و سایر شهرها بسته به محل (مرکز یا حومه شهر)، متفاوت است. او گفت: افزایش اجاره‌ها تا ۴ برابر نسبت به قبل از بازگشت پناهجویان، اکنون به یک پدیده در اغلب شهرها تبدیل شده؛ به‌ویژه در دمشق، حلب، حماه و حمص که مقصد اصلی بازگشت مهاجران از ترکیه، لبنان و اردن هستند.

سالم در گفتگو با پایگاه خبری شبکه الجزیره قطر گفت که قانون شماره ۲۰ مصوب سال ۲۰۱۵ قراردادهای اجاره را به توافق دو طرف واگذار کرده و همین موضوع باعث هرج‌ومرج در بازار اجاره و افزایش شدید قیمت‌ها شده است.

او همچنین خاطرنشان کرد که یکی از دلایل اصلی بحران، عدم توان بازار برای پاسخ به تقاضای فزاینده است، زیرا در دوره جنگ در سوریه، ساخت‌وساز متوقف شد و تعداد واحدهای موجود به شدت کاهش یافت، در حالی که تعداد بازگشت‌کنندگان به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است.

سالم گفت که این بحران بر نسل جوانی که قصد ازدواج دارند نیز فشار وارد کرده، چراکه بسیاری از آن‌ها توانایی تأمین مسکن مستقل را ندارند. این امر ممکن است باعث به‌تعویق‌افتادن یا حتی لغو ازدواج و تشکیل خانواده شود.

رکود شدید در ساخت‌وساز سوریه

طبق داده‌های مرکز آمار سوریه در سال‌های اخیر رکود زیادی در حوزه ساخت‌وساز این کشور، مشاهده شده است.

بر اساس گزارش آماری سال ۲۰۲۳، تعداد مجوزهای ساختمانی صادرشده در سوریه در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل ۵۶٪ کاهش داشته است. فقط ۲۰۳۳ مجوز صادر شده، در حالی که در سال ۲۰۲۱ تعداد آن‌ها ۴۶۲۴ مورد بود. تعداد واحدهای مسکونی نیز در سال ۲۰۲۲ با ۵۱٪ کاهش به حدود ۸٬۶۳۳ واحد رسید، در حالی که در سال ۲۰۲۱ این عدد ۱۷٬۴۷۶ واحد بود.

چالش‌های اصلی برنامه‌های پساجنگ در سوریه

بازگشت پناهجویان و آوارگان همواره یکی از چالش‌های اصلی برنامه‌های پساجنگ در سوریه بوده است. بسیاری معتقدند که دستیابی به صلح پایدار در گرو تأمین مسکن برای کسانی است که خانه‌هایشان را از دست داده‌اند، یا فراهم‌کردن تسهیلات مالی برای بازسازی آن‌ها، به‌ویژه در مناطقی که تحت پوشش برنامه‌های بازسازی دولتی قرار ندارند.

در این راستا، «عبدالقادر حصریة» رئیس بانک مرکزی سوریه، در ماه ژوئیه اعلام کرد که سیستمی یکپارچه برای تأمین مالی مسکن طراحی شده است. این سیستم شامل وام‌های مسکن با بهره پایین، حمایت از بازسازی خانه‌های آسیب‌دیده و مشارکت با نهادهای بین‌المللی است.

او در پستی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت که این سیستم جدید با نیازهای واقعی جامعه هماهنگ است و شامل تأسیس نهاد مالی ویژه، صندوق ضمانت، توسعه حرفه ارزیابی ملک و راه‌اندازی نهاد ملی تأمین مالی مسکن خواهد بود. همچنین قرار است شرکت‌های خصوصی با نظارت مشخص در این حوزه فعالیت کنند.

او گفت که این مدل مالی از تجربیات موفق دانمارک و کانادا الهام گرفته و با شرایط محلی تطبیق داده شده تا بهبود واقعی در زندگی مردم ایجاد کند.

پناهندگان سوری در انتظار سرپناه

کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل بازگشت موفق و پایدار پناهجویان سوری به کشور را مشروط به وجود مسکن و معیشت مناسب دانست. "سلین شِمیت" سخنگوی این کمیساریا گفت که بیش از ۱.۴ میلیون سوری، از جمله آوارگان داخلی و پناهجویان خارج‌نشین، به خانه‌های خود بازگشته‌اند.

او در نشست خبری در مقر سازمان ملل در ژنو (آوریل گذشته) اعلام کرد: اکنون زمان مناسبی برای بازگشت داوطلبانه پناهندگان سوری است. اما موفقیت این روند نیازمند حمایت در زمینه‌های مسکن، اشتغال، حفاظت حقوقی و کمک‌های انسانی است.

او اعلام کرد که این کمیساریا برنامه‌ای عملیاتی برای بازگشت ۱.۵ میلیون پناهنده و دو میلیون آواره داخلی در سال جاری آغاز کرده، اما هشدار داد که کمبود شدید بودجه ممکن است باعث شود که بسیاری از پناهندگان بار دیگر مجبور به ترک کشور شوند.

..............................

پایان پیام/ ۲۶۸