جرعه‌ای از نهج البلاغه ۱۵/ نامه امیرالمومنین(ع) به حارث همدانی

خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ابنا:

رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین روز سال جدید ۱۴۰۴ در دیدار با هزاران نفر از قشرهای مختلف مردم، با اشاره به شکست دشمنان در دور کردن مردم از معنویات، ایام نخست امسال را متعلق به امیرالمؤمنین یعنی قله رفیع عدالت، تقوا و گذشت خواندند و گفتند: ملت ایران و ملت های مسلمان برای استفاده از درس‌های حضرت علی(ع) به عنوان برترین انسان‌ها بعد از پیامبر(ص)، به نهج‌البلاغه مراجعه کنند و فعالان عرصه فرهنگی به مطالعه و آموزش این کتاب عظیم توجه ویژه داشته باشند.

توصیه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به توجه و استفاده بیشتر از نهج‌البلاغه در حالی صورت می‌گیرد که ایران و جهان اسلام خصوصا جوامع پیرو اهل‌بیت(ع) شرایط خطیر و حساسی را پشت سر می‌گذارنند.

با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب، خبرگزاری ابنا امسال اهتمام ویژه‌ای به نشر آموزه‌های نهج البلاغه دارد. از این رو حجت الاسلام و المسلمین «محمد نمازی» استاد حوزه و پژوهشگر نهج البلاغه در سلسله ویدیوهایی به تشریح جایگاه و معارف نهج البلاغه می‌پردازد.

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین

در ادامه‌ی جلسات آشنایی و انس با نهج البلاغه به نامه‌ی 69 می‌رسیم که نامه‌ی بسیار مهمی به حارث همدانی است. حارث همدانی از یاران نزدیک آقا امیرالمؤمنین(ع) بودند و شعر معروف آقا امیرالمؤمنین به حارث همدانی معروف است که «یَا حَارِ هَمْدَانَ مَنْ یَمُتْ یَرَنِی / مِنْ مُؤْمِنٍ أَوْ مُنَافِقٍ قُبُلاً» ای حارث همدانی هر کسی بمیرد من را می‌بیند، چه مؤمن و چه منافق باشد.

به‌هرحال عزیزان، آشنایی با کلام حضرت انسان را آماده‌ی آن دیدار می‌کند، وقتی ما کاری با سخن حضرت نداشته باشیم، دیدار خوبی نخواهد بود، چون ما قبل از آن پیوندی نداشتیم. ان‌شاءالله توفیق انس با نهج البلاغه برای لحظات مرگ و پس از مرگ به ما کمک کند.

در نامه‌ی 69 سفارشات بسیار مهمی است که بعضی را تقدیم می‌کنم. حضرت می‌فرماید: «عَظِّمِ اسْمَ اللَّهِ أَنْ تَذْکُرَهُ إِلَّا عَلَی حَقٍّ» خدا و نام خدا را بزرگ بشمار، مبادا که او را به یاد آوری مگر «عَلَی حَقٍّ». یعنی نام خدا را کوچک نشمار؛ همین‌طوری سطحی و سَر سَری به یاد نیاور. خیلی از شارحان نوشته‌اند که قسم بیخودی نخور. گاهی آن‌قدر کم‌توجه می‌شویم که در مورد چیز کوچکی قسم می‌خوریم. یا برای یک معامله و یا حرف کم‌اهمیتی قسم می‌خوریم. حتی داریم که اهل بیت عصمت و طهارت، گاهی برای گرفتن حق‌شان هم قسم نمی‌خوردند و می‌فرمودند که این در آن حد نیست که من پای خدا را وسط بکشم. ولی گاهی می‌بینیم که بعضی‌ها قدم به قدم قسم می‌خورند و این کار کوچک شمردن خداوند است.

حضرت می‌فرمایند: «أَکْثِرْ ذِکْرَ الْمَوْتِ وَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ»، نمی‌فرمایند که مرگ و آن جهان پس از مرگ را یاد کن، می‌فرمایند: زیاد یاد کن. در روایت داریم که اگر کسی در روز 20 بار مرگ را به یاد آورد، شهید از دنیا رفته است. در روایات آمده است که کسی زرنگ است که مرگ را به یاد داشته باشد.

در نامه‌ی بسیار مهم 53 خطاب به مالک اشتر، حضرت که آن همه سفارش می‌کنند، در نهایت می‌فرمایند: فکر نکنی که تو می‌توانی به این‌ها عمل کنی، مگر با یاد فراوان مرگ و عالم پس از مرگ.

اینجا هم همان را می‌فرمایند: «وَ لَا تَتَمَنَّ الْمَوْتَ إِلَّا بِشَرْطٍ وَثِیقٍ»؛ مبادا آرزوی مرگ کنی، مگر با یک شرط وثیق، یعنی بدانی که نجات یافته‌ای. یک ضمانتی باشد و اعمالت واقعاً درست باشد. گاهی افراد از خدا مرگ‌شان را می‌خواهند. این غلط است. کجا می‌خواهی بروی؟ آمادگی هست؟ از آنجا خبر داری؟ می‌خواهی دار عمل را رها کنی و به جایی بروی که هنوز خودت هم نمی‌دانی چه سرانجامی داری. لذا حضرت از این هم پرهیز دادند.

حضرت سه معیار بسیار عالی برای تنظیم اعمال داده‌اند: «وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یَرْضَاهُ صَاحِبُهُ لِنَفْسِهِ وَ یُکْرَهُ لِعَامَّةِ الْمُسْلِمِینَ»، بپرهیز از کاری که برای خودت می‌پسندی ولی اگر از سایر مسلمین ببینی، نمی‌پسندی. گاهی انسان عملش را توجیه می‌کند ولی اگر همان را یک نفر دیگر انجام دهد اصلاً قبول نمی‌کند. میزان الاعمال همین است. حضرت به طور ظریف و لطیف نشان می‌دهد که اشکال کار ما کجاست.

حضرت می‌فرماید: «وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یُعْمَلُ بِهِ فِی السِّرِّ وَ یُسْتَحَی مِنْهُ فِی الْعَلَانِیَةِ» بپرهیز از هر عملی که در خلوت آن را انجام می‌دهی ولی در آشکار خجالت می‌کشی. اگر آن عمل خوب است، خب در آشکار هم باید انجام دهی.

بالأخره در جمله‌ی بعد می‌فرماید: «وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ إِذَا سُئِلَ عَنْهُ صَاحِبُهُ أَنْکَرَهُ أَوْ اعْتَذَرَ مِنْهُ» از هر کاری که شخص انجام دهد و بعد بخواهد عذرخواهی کند و یا آن را انکار کند، از این هم بپرهیز. امیرالمومنین(ع) در یکی از حکمت‌ها فرمود: حتی عذر موجه هم نخواهی بهتر است. یعنی کاری کن که اصلاً عذر نخواهی. اینجا هم این سه معیار را داده‌اند که ان‌شاءالله عملی پاک و پاکیزه داشته باشیم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

.....................................
پایان پیام/ 167