جرعه‌ای از نهج البلاغه ۴/ شرح‌ها

خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ابنا:

رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین روز سال جدید ۱۴۰۴ در دیدار با هزاران نفر از قشرهای مختلف مردم، با اشاره به شکست دشمنان در دور کردن مردم از معنویات، ایام نخست امسال را متعلق به امیرالمؤمنین یعنی قله رفیع عدالت، تقوا و گذشت خواندند و گفتند: ملت ایران و ملت های مسلمان برای استفاده از درس‌های حضرت علی(ع) به عنوان برترین انسانها بعد از پیامبر(ص)، به نهج‌البلاغه مراجعه کنند و فعالان عرصه فرهنگی به مطالعه و آموزش این کتاب عظیم توجه ویژه داشته باشند.

توصیه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به توجه و استفاده بیشتر از نهج‌البلاغه در حالی صورت می‌گیرد که ایران و جهان اسلام خصوصا جوامع پیرو اهل‌بیت(ع) شرایط خطیر و حساسی را پشت سر می‌گذارنند.

با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب، خبرگزاری ابنا امسال اهتمام ویژه‌ای به نشر آموزه‌های نهج البلاغه دارد. از این رو حجت الاسلام و المسلمین «محمد نمازی» استاد حوزه و پژوهشگر نهج البلاغه در سلسله ویدیوهایی به تشریح جایگاه و معارف نهج البلاغه می‌پردازد.

بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین.

پیرامون آشنایی بیشتر با کتاب شریف نهج البلاغه در خدمت شما هستیم.

همان‌طور که عرض شد این کتاب در طول تاریخ و نقاط مختلف جهان، مورد مراجعه‌ی اهل علم و کسانی که طالب حقیقت هستند، بوده است.

شرح‌های مختلفی بر این کتاب زده شده و شاید آن‌هایی که شنیده باشید مثل کتاب شرح ابن ابی الحدید معتزلی از معروف‌ترین شروح است که نویسنده، زحمت زیادی هم کشیده و مباحث ادبی و تاریخی آن زبان‌زد اهل علم است.

باز از شروح دیگر شرح ابن میثم است که هم خود شرح و هم ترجمه‌ی آن توسط آستان‌قدس رضوی در اختیار خوانندگان قرار داده شده است؛ آن هم از دیدگاه کلامی نهج البلاغه را مورد بررسی قرار داده است.

باز از بهترین شروح که خیلی کتاب حجیمی هم نیست و مختصر به دست ما رسیده، کتاب منهاج البراعه‌ی مرحوم حبیب الله خوئی است؛ این شرح در واقع یک نوع تجزیه و ترکیبی همراه این کتاب است، با شروحی که پیرامون فهم آن خطبه یا نامه لازم است و زمینه‌های تاریخی کلام امام. البته کتاب به اتمام نرسیده ولی این کتاب توسط علامه حسن‌زاده آملی و مرحوم کوه‌کمره‌ای تکمیل شده است.

شروح دیگری هم هست، مثل شرح مرحوم تُستری که آن هم از شروح دیگری است که به صورت کامل به ما رسیده است.

شرح پیام امام که قبلاً اشاره شد که تمام این شروح را رصد کرده و بهترین‌ها را گلچین کرده است. برای کسی که امروزه می‌خواهد مراجعه کند، این کتاب با توجه به تیم تحقیقاتی که در خدمت این شرح بوده‌اند، خیلی قابل استفاده است.

فراموش نکنیم که کتاب نهج البلاغه یک کتاب صرف دانشگاهی یا حوزوی نیست، کلام معصوم است و به تعبیر اهل معنا و خوبان و اولیاء خدا، صاحب‌کلام همراه این کلام است. حتی در وجه تسمیه‌ی آقا امیرالمؤمنین(ع) در کتاب شریف کافی از قول امام صادق(ع) و امام رضا(ع) داریم که امیرالمؤمنین(ع) یعنی خوراننده‌ی علم. از حضرات سؤال شده: «لم سُمّیَ امیرالمؤمنین، امیرالمؤمنین»؛ چرا حضرت به این نام خوانده شده‌اند؟ یک نام ظاهری به نام حاکم و امیر مؤمنین است و یک معنای باطنی است که فقط حضرات معصومین می‌توانند به ما یاد دهند که به معنای خوراننده‌ی علم است. حضرت به آیات سوره‌ی مبارکه‌ی یوسف اشاره می‌کنند که وقتی برادران حضرت یوسف از پدرشان می‌خواهند که بنیامین را هم با آن‌ها همراه کند که از عزیز مصر (که در آن زمان هنوز نشناخته بودند که برادرشان، حضرت یوسف است) آذوقه بگیرند، تعبیر آیه این است که برادرمان را هم بفرست که ما برگردیم و «وَ نَمِیرُ أَهْلَنا» (یوسف : 65)، این‌ها را به خانواده و اهل و عیال‌مان بخورانیم. آنجا خوراندن مادی است و اینجا خوراندن علمی و معنوی است. لذا به کسی که دغدغه‌ی فهم کلام حضرت را دارد این بشارت را می‌دهیم که خود حضرات معصومین و آقا امیرالمؤمنین(ع) بالای سر کار است و به فهم کلام کمک می‌کند.

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «أنا و علی أبوا هذه الأمه» من و علی(ع) پدران این امت هستیم. یادآوری ما به عزیزان این است که پدر طوری حرف نمی‌زند که بچه و فرزند کلام پدر را نفهمد. ما باید وقت بگذاریم و تلاش کنیم. لغات عربی هم ترجمه دارد و قابل ترجمه است. حجت خدا طوری حرف نمی‌زند که مخلوقین نفهمند حجت خدا چه می‌گوید، و الّا در برابر خدا می‌توانند عذر بیاورند که فهم کلامش برای ما ناممکن بود. لذا با تلاش و کوشش و استفاده از ترجمه‌ها و شرح‌ها به راحتی تسلط بر نهج البلاغه حاصل خواهد شد.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

......................................
پایان پیام/ 167