به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ در ۵۰ کیلومتری شمال کابل و در زمینی به وسعت ۱۰ هزار فوت مربع، پایگاه هوایی بگرام قرار دارد که در دهه پنجاه میلادی، تاسیس شده است.
با وجود آنکه دولت آمریکا در زمان ریاست جمهوری جو بایدن در ژوئیه ۲۰۲۱ این پایگاه را تخلیه کرد، اما بگرام همچنان به یکی از محورهای اصلی مناقشه سیاسی در واشنگتن تبدیل شده است؛ تا جایی که دونالد ترامپ خواستار بازپسگیری آن بهدلیل موقعیت ژئواستراتژیکش شد.
در همین زمینه، مرکز مطالعات الجزیره در تحلیلی با عنوان «طالبان و بگرام: سیاست و حساسیت راهبردی»، به بررسی ابعاد منطقهای و سیاسی خروج آمریکا از این پایگاه و پیامدهای احتمالی درخواست ترامپ برای بازگشت به آن پرداخته است.
این پژوهش که به قلم «حمیدالله محمدشاه» ـ خبرنگار الجزیره در افغانستان ـ تهیه شده، اهمیت تاریخی و نظامی بگرام برای ایالات متحده آمریکا را تشریح میکند؛ کشوری که آن را دروازهای برای نفوذ جهانی خود میداند.
دروازه نفوذ آمریکا در قلب آسیا
پایگاه بگرام در دهه پنجاه میلادی در استان پروان با همکاری دولت افغانستان و اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد.
این پایگاه در سال ۱۹۷۶ میلادی قرار بود به یک فرودگاه مدرن غیرنظامی تبدیل شود، اما میان سالهای ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹ میلادی به مرکز اصلی عملیات ارتش شوروی در سراسر افغانستان بدل شد.
روابط آمریکا با این پایگاه به سال ۱۹۵۹ بازمیگردد؛ زمانی که «دوایت آیزنهاور» رئیسجمهور وقت آمریکا در آنجا مورد استقبال «محمد ظاهرشاه» پادشاه افغانستان قرار گرفت.
بگرام با ورود نیروهای آمریکایی به افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی به پایگاه اصلی عملیات ضد طالبان و القاعده در قالب جنگ جهانی علیه تروریسم تبدیل شد. در سال ۲۰۰۵، «جورج بوش پسر» و «حامد کرزی» توافقنامهای برای همکاری راهبردی درخصوص این پایگاه امضا کردند.
تا سال ۲۰۰۷، بگرام به بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در افغانستان تبدیل شد که هزاران نظامی ناتو و صدها هواپیما را در خود جای داده بود. همچنین به مرکزی برای بازداشت و بازجویی از مظنونان وابسته به القاعده تبدیل شد.
پنتاگون میلیاردها دلار برای توسعه این پایگاه هزینه کرد و باندی جدید برای فرود هواپیماهای سنگین ساخت. سالانه حدود ۳۳۳ هزار پرواز نظامی از پایگاه بگرام انجام میگرفت.
از منظر جغرافیایی نیز بگرام در دشت مرتفع شمال کابل و در دامنه کوههای هندوکش واقع شده و بر سر چهارراه میان آسیای مرکزی، جنوب آسیا و خاورمیانه قرار دارد؛ موقعیتی که آن را به نقطهای استراتژیک در سطح جهان بدل میسازد.
اما خروج ناگهانی و بیهماهنگی آمریکا از پایگاه بگرام، آن را بهعنوان نمادی از شکست و پایان نفوذ نظامی آمریکا در افغانستان تلقی شد.
بگرام؛ پل لجستیکی و مرکز ژئوپلیتیکی
از دیدگاه ژئوسیاسی، بگرام یکی از مهمترین پایگاههای نظامی در آسیای مرکزی است، زیرا علاوه بر موقعیت استراتژیک خود، به آمریکا (یا هر قدرت مسلط دیگر) امکان میدهد تا تحرکات چین، روسیه و ایران را در منطقه رصد کند.
ترامپ اهمیت این پایگاه را در مواجهه با چین میداند؛ چراکه بگرام تنها دو هزار کیلومتر تا ایالت «سینکیانگ» فاصله دارد، در حالی که نزدیکترین پایگاههای آمریکا در فیلیپین بیش از سه هزار مایل از این منطقه دورند.
بازگشت احتمالی آمریکا به بگرام از نظر ترامپ نمایشی از بازگشت اقتدار جهانی واشنگتن است؛ اقدامی برای ارسال این پیام به پکن، مسکو و تهران که خروج از افغانستان بهمعنای عقبنشینی نیست، بلکه فرصتی برای تغییر آرایش و اعمال فشار مجدد است.
افزون بر این، بگرام بهدلیل اتصالش به شهرهای افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی (ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان)، یک گره کلیدی برای نفوذ در منطقه محسوب میشود و میتواند بر پروژههای اقتصادی بزرگی چون ابتکار کمربند و جاده چین نیز اثر بگذارد.
میان جاهطلبی جهانی آمریکا و حاکمیت طالبان
ایالات متحده آمریکا با ترک بگرام، بدون شک یکی از نقاط کلیدی نفوذ خود در منطقه را از دست داد؛ پایگاهی که اکنون ترامپ آن را بهعنوان نماد ضعف بایدن و کلید بازسازی برتری آمریکا تبلیغ میکند.
او معتقد است خروج از بگرام باعث شده است واشنگتن برای انجام عملیاتهای خود به مجوزهای هوایی و همکاری پاکستان وابسته شود؛ وابستگی که با بروز اختلافات میان اسلامآباد و طالبان بر سر پرواز پهپادها، شکنندهتر نیز شده است.
ترامپ در تلاش برای بازپسگیری بگرام، اهداف متعددی را دنبال میکند:
مهار ایران: نزدیکی بگرام به مرزهای شرقی ایران میتواند قدرت بازدارندگی آمریکا را تقویت کند.
نظارت بر چین و روسیه: موقعیت جغرافیایی بگرام در مجاورت سینکیانگ و آسیای مرکزی به این هدف کمک میکند.
افزایش نفوذ ژئواستراتژیک: بازگشت به بگرام پیامی نمادین از حضور و سلطه آمریکا در قلب آسیا خواهد بود.
اما در سوی دیگر، طالبان بگرام را نماد حاکمیت ملی و خط قرمز سیاسی خود میداند. بازگشت نیروهای آمریکایی به خاک افغانستان، با ایدئولوژی و منافع این جنبش در تضاد است.
افزون بر آن، هرگونه اقدام برای بازپسگیری بگرام، نقض توافق دوحه ۲۰۱۹ میان آمریکا و طالبان بهشمار میرود که در آن واشنگتن متعهد به خروج کامل نیروهای خود شده است.
بر این اساس، کارشناسان معتقدند بازگشت آمریکا به بگرام در شرایط کنونی تقریباً ناممکن است؛ نه طالبان اجازه چنین حضوری را خواهد داد و نه کشورهای همسایه مانند چین، ایران و روسیه از آن استقبال خواهند کرد. بنابراین، اظهارات ترامپ بیش از آنکه طرحی عملیاتی باشد، ابزاری سیاسی برای بهرهبرداری داخلی در رقابتهای انتخاباتی و انتقاد از خروج شتابزده بایدن از افغانستان است.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما