به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ در رابطهای که همواره با تنشهای مزمن و نشانههای بیاعتمادی طی سالها همراه بوده است، روابط پاکستان و افغانستان نیز از تشدید تنشهای سیاسی و اقتصادی مصون نمانده است؛ بهویژه روابط تجاری و اقتصادی دو کشور که غالباً به فراز و نشیب سیاست وابسته است.
ماه گذشته روابط دو کشور سقوط بیسابقهای را تجربه کرد؛ سقوطی که دستکم از زمان بهقدرترسیدن طالبان در افغانستان نظیرش دیده نشده بود. مرزهای دو کشور بهمدت چندین روز شاهد درگیریهایی بودند که دهها کشته از دو طرف برجای گذاشت، تا اینکه در نهایت با میانجیگری قطر و ترکیه متوقف شد.
با وجود تلاشهای میانجیگری، تفاهمی حاصل نشد و دورهای گفتگو نیز به نتیجه نرسیدند؛ امری که راه را برای استمرار تنشها و تشدید فشار در سطوح مختلف بین دو کشور باز گذاشت.
تغییر جهت اساسی تجارت افغانستان
پس از بینتیجهماندن سومین دور مذاکرات در استانبول، حکومت طالبان اعلام کرد که سیاست تجاری خود را دگرگون میکند و از تاجران افغانستانی خواست تا از پاکستان چشمپوشی کرده و مسیرهای جایگزین برای واردات و صادرات پیدا کنند.
با هر موج تنش، احتمال بستهشدن گذرگاهها برای عبور کالا و کامیونها افزایش مییابد و تجارت ترانزیتی افغانستان که از خاک پاکستان عبور میکند ضربه میبیند؛ عاملی که بخش تجارت افغانستان را در معرض خسارت قرار میدهد.
در ۱۲ نوامبر، «ملا عبدالغنی برادر» معاون نخستوزیر حکومت طالبان در امور اقتصادی اعلام کرد که کشورش مسیر تجاری دیگری را جایگزین پاکستان خواهد کرد. او گفت که این حکومت با هیچ تاجری که همچنان با پاکستان کار کند همکاری نخواهد کرد.
او همچنین کیفیت پایین داروهای وارداتی از پاکستان را نقد کرد و گفت که واردکنندگان دارو سه ماه فرصت دارند حسابهای خود را ببندند و تجارتشان را متوقف کنند.
برادر افزود: اگر پاکستان خواهان بازگشایی مسیرهای تجاری است، باید تضمین قطعی دهد که تحت هیچ شرایطی این مسیرها را دوباره مسدود نکند.
در پایان ماه اکتبر نیز طاهر حسین اندرابـی سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان اعلام کرده بود که تمامی گذرگاههای مرزی با افغانستان به روی تجارت بسته شدهاند و تا اطلاع بعدی باز نخواهند شد. او تأکید کرد که بازگشایی این مسیرها به ملاحظات امنیتی وابسته است.
در پاسخ به تصمیم افغانستان، اندرابـی گفت تجارت ترانزیتی افغانستان تنها زمانی از سر گرفته میشود که طالبان علیه گروههای تروریستی که از خاک افغانستان به پاکستان حمله میکنند اقدام کند.
افغانستان بهدنبال مسیرهای جدید: ایران و هند
پس از اعلام تعلیق تجارت با پاکستان، «نورالدین عزیزی» وزیر تجارت و صنعت حکومت طالبان در ۱۴ نوامبر به ایران سفر کرد. تمرکز اصلی این سفر بررسی استفاده بیشتر از بندر چابهار ـ که با مشارکت هند توسعه یافته ـ بهعنوان مسیر جایگزین تجارت افغانستان بود.
او سپس به هند رفت و با وزرای خارجه و بازرگانی این کشور دیدار کرد. بهگفته وزارت تجارت حکومت طالبان، محور گفتگوها فعالسازی بیشتر بندر چابهار و ایجاد پیوندهای تجاری میان دو کشور بود.
روابط تجاری ناپایدار
طبق دادههای وزارت خارجه پاکستان، اسلامآباد بزرگترین شریک تجاری افغانستان است؛ بزرگترین مقصد صادرات و سومین منبع واردات افغانستان. گذرگاههای مرزی متعددی از جمله تورخم و چمن این تجارت را تسهیل میکنند.
بیشترین صادرات پاکستان به افغانستان شامل مواد غذایی، سیمان، دارو، منسوجات و کالاهای صنعتی است. افغانستان نیز میوههای تازه و خشک، سبزیجات و مواد معدنی به پاکستان صادر میکند.
مطالعهای از شورای تجارت پاکستان در ماه مه ۲۰۲۵ نشان میدهد که صادرات پاکستان به افغانستان طی سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ با نرخ رشد سالانه ۷.۵۵ درصد افزایش یافته است.
اما واردات پاکستان از افغانستان نوسانات زیادی داشته و از ۴۶۸ میلیون دلار در ۲۰۲۰ به اوج ۸۸۰ میلیون دلار در ۲۰۲۳ رسید، اما سال گذشته به ۵۶۶ میلیون دلار سقوط کرد.
پیامدهای اقتصادی و تجاری
«سلمان جاوید» تحلیلگر روابط افغانستان و پاکستان، میگوید حدود ۲۰ درصد از صادرات غذایی و دارویی پاکستان روانه افغانستان میشود، اما این مقدار تنها ۳ تا ۵ درصد از کل صادرات پاکستان را تشکیل میدهد.
او میگوید: در کوتاهمدت، پاکستان بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار زیان میبیند. این زیان برای صادرکنندگان آزاردهنده است اما برای دولت قابل مدیریت است. بیشترین آسیب به صادرکنندگان گندم، برنج، محصولات تازه و داروهای ارزان وارد میشود.
از سوی دیگر، شرکتهای دارویی پاکستان حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد محصولاتشان را به افغانستان میفرستادند و اکنون با کندی پرداختها و توقف خطوط تولید مواجهند.
«شهاب یوسفزی» تحلیلگر دیگر، میگوید پاکستان با شوک صادراتی بیش از ۹۰۰ میلیون دلاری روبهروست. ممکن است شرکتهای کوچک و متوسط در مناطق مرزی بسته شوند، کالاهای قابل فساد از بین بروند و زنجیرههای تأمین دچار اختلال شوند.
او پیشبینی میکند تولید صنعتی کاهش یابد و رشد اقتصادی در بخشهای مرتبط ۳ تا ۵ درصد افت کند.
راهکارهای قابل اجرا برای پاکستان
سلمان جاوید پیشنهاد میدهد که بازارهای جدید در خاورمیانه، آفریقا و آسیای مرکزی برای صنایع دارویی، کشاورزی و سیمان هدفگذاری شوند. همچنین معافیتهای مالیاتی و تسهیلات مالی برای شرکتهای کوچک و متوسط مناطق مرزی فراهم شود. تنوعبخشی سریع بازارها با توجه به رشد صادرات دارو و فرصتهای صادرات مواد غذایی و سیمان، صورت بگیرد و هماهنگیهای فنی و گمرکی برای حفظ مسیرهای تجاری بدون نیاز به امتیازدهی سیاسی، انجام شود.
او میگوید پاکستان میتواند با از دستدادن تجارت افغانستان کنار بیاید؛ اما افغانستان نمیتواند بهراحتی جایگزینی برای مسیرها و ظرفیت تولید پاکستان پیدا کند.
یوسفزی نیز توصیه میکند که صادرات غذا و دارو به خاورمیانه و آسیای مرکزی هدایت شود و رایزنیهای دیپلماتیک با کابل و میانجیها ادامه یابد و حمایت مالیاتی و یارانهای از صنایع و صادرات افزایش یابد.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما