خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ابنا:
حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدکاظم حقانی فضل» استاد حوزه و پژوهشگر علوم اسلامی، در شب‌های ماه مبارک رمضان در سلسله ویدیوهایی به تشریح دعاهای قرآنی با ربّنا می‌پردازد که متن سخنان وی در ویدیوی شب چهارم ماه مبارک رمضان به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و آله اجمعین
یکی از دعاهای قرآنی که با ربّنا شروع می‌شود و شاید مردم زیاد آن را شنیده باشند، معروف است و بسیاری از افراد در قنوت نمازشان می‌خوانند، آیه‌ی 8 سوره‌ی آل‌عمران یعنی «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا» است. البته آیه ادامه دارد و من فقط بخش اول آن را می‌خوانم. خدایا، قلب‌های ما را پس از آن‌که هدایت کردی، منحرف نکن؛ ما که هدایت شدیم، قلب ما را منحرف نکن. در «لا تُزِغْ»، «زاغ» یعنی ما را منحرف نکن، اجازه نده که قلب ما منحرف شود.
خب، آیا مگر خدا قلب کسی را منحرف می‌کند؟ خدا که دشمن بندگانش نیست. این یک توضیح می‌خواهد. شاید بتوانیم از مجموعه‌ی آیات این‌طور بفهمیم که خدایا، زمینه‌ی انحراف را برای ما مهیا نکن و ما در موقعیت و امتحانی قرار نگیریم که قلب‌مان منحرف شود. این مشکل است. حفظ ایمان در پیچیدگی‌های زندگی، در موقعیت‌های مختلف و امتحان‌هایی که انسان‌ها در آن‌ها قرار می‌گیرند، کار ساده‌ای نیست. ما در نماز هم هر روز می‌گوییم: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» (الفاتحه : 6)، با این‌که نماز می‌خوانیم و هدایت شده‌ایم. این «اِهدنا»، یعنی «ثَبّتنا»؛ ما را حفظ کن. «لا تُزِغْ» شاید اشاره به این باشد که خدایا، ما را از این مهلکه‌ها نجات بده و نگذار بیفتیم. این یک نکته است.
نکته‌ی دومی هم وجود دارد که به عکس‌العمل انسان‌ها برمی‌گردد. هر کس اگر منحرف شد، راهش در آن مسیر انحرافی ادامه پیدا می‌کند، اگر هم در مسیر درست رفت، خدا او را یاری می‌کند. به این سنت امداد الهی گفته می‌شود.
آیه‌ی 5 سوره‌ی صف از زبان حضرت موسی(ع) است که به قومش می‌فرماید: چرا مرا آزار می‌دهید؟ «لِمَ تُؤْذُونَنی وَ قَدْ تَعْلَمُونَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ». بعد می‌گوید: «فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ»، وقتی آدم‌ها منحرف شدند، خدا هم قلب آن‌ها را منحرف کرد. ابتدا خودشان «زاغُوا» منحرف شدند، بعد «أَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ». چرا؟ «وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفاسِقینَ»، کسی که فاسق و از مسیر ایمان خارج شد، زمینه‌ی هدایت را از بین برده است، لذا خدا قلب او را هم منحرف می‌کند. مثل آیه‌ی معروف سوره‌ی بقره است که «خَتَمَ اللَّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ وَ عَلی سَمْعِهِمْ» (البقرة : 7)، خداوند چشم‌ها و گوش‌هایشان را می‌بندد، به خاطر کارهایشان «بِما کانُوا یَکْسِبُونَ». چون آن کارها را کردند، نتیجه این شد که بر قلب‌های آن‌ها مُهر زده شد. اینجا هم می‌فرماید که این افراد منحرف شدند و خدا آن‌ها را منحرف کرد.
خب، حالا ربطش به دعای ما یعنی «لا تُزِغْ قُلُوبَنا» چیست؟ در درجه‌ی اول از خداوند متعال می‌خواهیم که خدایا، به ما زمینه‌ی انحراف را نده و ما را از زمینه‌های انحراف نجات بده. اما گاهی ممکن است بیفتیم. بنده است و طبیعی است که خطا کند. لذا دعای مؤثرتری می‌کنیم و می‌گوییم: خدایا، اگر ما خطا کردیم، دیگر آن مجازات سنگین را بر ما مقدر نکن که قلب ما هم منحرف شود. حالا خطایی کردیم، شتر دیدی ندیدی.
در احادیث قدسی آمده است که خداوند به داوود(ع) فرمود: مهم‌ترین چیزی که من از بنده‌ی گنهکارم می‌گیرم، لذت مناجاتم است. این «أَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ» همین است. لذا خدا به ما به عنوان انسان‌هایی که به هر دلیلی گرفتار گناه شده‌ایم، یاد داده تا از او بخواهیم که حداقل قلب ما را حفظ کند و اشتباهات ما فقط در حد رفتار بماند، چون رفتار، قابل برگشت، قابل توبه و قابل جبران است ولی درمان انحراف قلبی به این سادگی‌ها نخواهد بود.
از خداوند متعال بخواهیم که خدایا، قلب ما را منحرف نکن و زمینه‌ی انحراف و گناه هم برای ما مهیا نکن و ما را از زمینه‌های انحراف و گناه نجات بده. البته در ادامه هم می‌فرماید: «وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً» (آل‌عمران : 8)، همه‌ی این‌ها با رحمت پروردگار مهیا می‌شود و چنین نیست که بنده بخواهد برای خودش کاری کند. باید رحمت خداوند بر ما نازل شود تا قلب‌های ما از گناه دور شود. ان‌شاءالله که خداوند ما را مشمول این دعا قرار بدهد.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
..........................................
پایان پیام/ 167
نظر شما