خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ابنا:
حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدکاظم حقانی فضل» استاد حوزه و پژوهشگر علوم اسلامی، در شب‌های ماه مبارک رمضان در سلسله ویدیوهایی به تشریح دعاهای قرآنی با ربّنا می‌پردازد که متن سخنان وی در ویدیوی شب بیست و هشتم ماه مبارک رمضان به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و آله اجمعین
همه‌ی دعاهایی که در قرآن با ربّنا یا ربّی شروع شده، را می‌توان «پروردگارا، به من عنایت کن» ترجمه کرد. بخش زیادی از آن‌ها دعاهایی است که انبیاء و مؤمنین کرده‌اند و در این دنیا است، بخشی از آن‌ها درخواست‌ها و دعاهایی است که در آخرت است و بخشی هم قطعاً مستجاب نمی‌شود؛ از آن ربّناهای جالب، ربّناهای مربوط به قیامت است که مستجاب نمی‌شوند. به عبارت دیگر، بندگان در قیامت بیشتر می‌فهمند که همه‌ی هستی در ید قدرت چه کسی است و در آنجا بسیار خالصانه دعا می‌کنند. یکی آیه‌ی 29 سوره‌ی فصلت است: «وَ قالَ الَّذینَ کَفَرُوا رَبَّنا أَرِنَا الَّذَیْنِ أَضَلاَّنا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ»، کافران و گمراهان می‌گویند: خدایا، کسانی که ما را گمراه کردند ـ چه جن و چه انس ـ به ما معرفی کن، تا «نَجْعَلْهُما تَحْتَ أَقْدامِنا» آن‌ها را زیر پایمان بگذاریم، «لِیَکُونا مِنَ الْأَسْفَلینَ» و آن‌ها را به اسفل و طبقه‌ی پایین جهنم بفرستیم و زیر پایمان له کنیم؛ به دلیل اینکه آن‌ها ما را منحرف کردند. خب طبیعی است که این دعا مستجاب نمی‌شود، چون آیات دیگر به این موضوع جواب می‌دهد.
در آیه‌ی 29 سوره‌ی فصلت کافران این دعا را می‌کردند، فرافکنی می‌کردند و مسئولیت‌شان را به گردن دیگران می‌انداختند و می‌گفتند که آن‌ها ما را منحرف کردند، آن‌ها را به ما بدهید تا عذاب‌شان کنیم و زیر پایمان بگذاریم. خداوند در آیه‌ی 12 سوره‌ی سجده می‌فرماید: «وَ لَوْ تَری إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ» مجرمین گردن‌شان را کج کردند، «رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا» خدایا، ما الان دیدیم و فهمیدیم، چشم ما باز شد، «فَارْجِعْنا» ما را برگردان، تا «نَعْمَلْ صالِحاً» برویم و کار خوب انجام دهیم، «إِنَّا مُوقِنُونَ». جواب می‌دهد که: «فَذُوقُوا بِما نَسیتُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا» (سجده : 14) برگشتی وجود ندارد، این عذاب را بچشید.
خداوند در آیه‌ی اول از زبان کافران و گمراهان فرمود که فرافکنی کردند و گفتند آن‌ها را به ما نشان بده تا ما لِه‌شان کنیم، خداوند این دعا قبول نمی‌کند و این موضوع در چند جا تکرار شده است. جالب است که انسان‌ها در قیامت هم فرافکنی می‌کنند. شاید این آیه در قرآن 5 بار آمده است که: «وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری»، کسی در قیامت بار کسی را بر دوش نمی‌کشد. امام سجاد(ع) در دعای ابوحمزه می‌فرماید: «حَامِلًا ثِقْلِی» وقتی از قبر بیرون می‌آیم، سنگینی‌ام را خودم در قیامت حمل می‌کنم، «أَنْظُرُ مَرَّةً عَنْ یَمِینِی وَ عَنْ شِمَالِی» به این طرف و آن طرف نگاه می‌کنم، کسی یار ما نیست و کسی در قیامت به ما کمک نمی‌کند، «وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری». پس اینکه دیگران ما را گمراه کردند رافع مسئولیت ما نیست، او هم چوب خودش را می‌خورد، ما هم چوب خودمان را می‌خوریم، لذا هر کسی عذاب خودش را دارد.
این آیه و چند آیه‌ی دیگر بیان می‌کند که هر فردی باید مسئولیت خودش را بپذیرد و این توجیه که من گول و فریب خوردم، معنا ندارد. بنابراین نمی‌توانیم از کسی بپذیریم که فلانی مرا گمراه کرد. «مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ»، یعنی چه انسانی انسان را گمراه کند، چه رفیق و همراه بد باشد و چه جنّیان باشند. شیطان یا ابلیس از جنس جنّ است و در درون و نفس هر انسانی موجوداتی وجود دارند که او را دعوت به گناه می‌کنند. در روایتی آمده است که شیاطینی که مأمور هستند بنی‌آدم را گمراه کنند، از رَبیعه و مُضَر بیشتر هستند. رَبیعه و مُضَر دو تیره از قبیله‌های پرجمعیت عرب بودند که برای پرجمعیتی ضرب المثل شده‌اند. روایت می‌فرماید: شیاطینی که مأمور گمراهی هر فرد هستند، از رَبیعه و مُضَر بیشترند. حالا می‌فرماید که این‌ها توجیه نیست، در قیامت «وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری».
خدایا، در قیامت ما را گرفتار کسانی که ما را منحرف کرده‌اند نکن و ما را هم عامل انحراف کسی قرار مده.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
نظر شما