به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ درگیریهای خونین اخیر میان ارتش پاکستان و نیروهای افغانستان، دوباره پرونده گروه طالبان پاکستان را به مرکز توجه بازگرداند؛ گروهی که یکی از پیچیدهترین چالشها در روابط دو کشور محسوب میشود و بیش از ۱۵ سال است که منبعی دائمی برای تنش در امتداد خط مرزی دیورند به شمار میرود.
برای درک ماهیت این گروه، اهداف و شیوه فعالیت آن، شبکه الجزیره در گزارشی به مهمترین پرسشها در مورد ریشهها و روابط این گروه با پاکستان و افغانستان پاسخ داده است:
این گروه چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟
ریشههای این گروه به دسامبر ۲۰۰۷ بازمیگردد؛ زمانی که جمعی از فرماندهان میدانی از قبایل پشتون، در واکنش به عملیات نظامی ارتش پاکستان و حمایت اسلامآباد از آمریکا در جنگ علیه تروریسم پس از سال ۲۰۰۱ میلادی، در وزیرستان جنوبی تشکیل طالبان پاکستان را اعلام کردند.
رهبر اولیه این گروه بیتالله محسود بود که تلاش کرد گروههای مسلح را زیر پرچمی واحد متحد کند. از همان ابتدا هدف اصلی این گروه «ایجاد نظام اسلامی در پاکستان و مقابله با حضور ارتش دولتی در مناطق قبیلهای» اعلام شد.
پس از کشته شدن بیتالله محسود در حمله پهپادی آمریکا در سال ۲۰۰۹، رهبری گروه به حکیمالله محسود، سپس فضلالله محسود و در نهایت به رهبر کنونی نور ولی محسود رسید.
در ۹ اکتبر سال جاری، پهپاد پاکستانی در مرکز کابل، خودرویی را هدف قرار داد که گفته میشود نور ولی محسود در آن حضور داشت؛ هرچند او از این حمله جان سالم به در برد و یکی از همراهانش کشته شد.
اهداف طالبان پاکستان چیست و کجا فعالیت میکند؟
این گروه از نظر فکری شباهت زیادی به طالبان افغانستان دارد، اما در تعریف دشمن و میدان نبرد متفاوت است. در حالی که طالبان افغانستان تمرکز خود را بر داخل افغانستان گذاشته، طالبان پاکستان ارتش و نهادهای حکومتی پاکستان را دشمن اصلی خود میداند و آنها را به همکاری با آمریکا متهم میکند.
طبق گزارش مرکز مطالعات استراتژیک آسیا، پایگاههای این گروه در وزیرستان شمالی و جنوبی و ایالت خیبر پختونخوا مستقر است و حملاتش به شهرهای بزرگی همچون پیشاور، کویته و اسلامآباد نیز گسترش یافته است.
این گروه از شرایط کوهستانی سخت در دو سوی مرز برای تحرک آزادانه استفاده کرده و همین امر مقابله ارتش پاکستان با آن را دشوار کرده است. پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان در سال ۲۰۲۱، صدها تن از اعضای این گروه به مناطق قبیلهای بازگشتند و از پیوندهای مذهبی و قبیلهای بهره بردند.
تفاوت طالبان پاکستان با طالبان افغانستان چیست؟
با وجود شباهت نام و مبانی فکری، دو گروه از نظر اهداف و ساختار تفاوت دارند. طالبان افغانستان در سال ۱۹۹۴ به رهبری ملامحمدعمر در قندهار تأسیس شد و در ۱۹۹۶ کابل را تصرف کرد و «امارت اسلامی افغانستان» را اعلام نمود. این گروه پس از سقوط حکومت خود در سال ۲۰۰۱ میلادی، در ۱۵ آگوست سال ۲۰۲۱ دوباره قدرت را در کابل به دست گرفت.
اما طالبان پاکستان در ۲۰۰۷ شکل گرفت، دولت پاکستان را دشمن خود میداند و ساختار آن قبیلهای و چندپاره است. در مقابل، طالبان افغانستان ساختاری متمرکزتر دارد.
مشکل پاکستان با این گروه چیست؟
از زمان تأسیس، طالبان پاکستان به معضلی مزمن برای ارتش پاکستان تبدیل شده است. این گروه صدها حمله علیه پایگاههای نظامی، کاروانهای ارتش، مدارس و مساجد انجام داده است. اسلامآباد آن را به تلاش برای ایجاد نظامی موازی در مناطق قبیلهای و تهدید امنیت ملی کشور متهم میکند.
عملیات نظامی مانند عملیات «ضرب عضب» در ۲۰۱۴ و «رد الفساد» در ۲۰۱۷ نتوانست ریشههای این گروه را به طور کامل نابود کند. پیوندهای قبیلهای و مذهبی عمیق میان اعضای این گروه و مردم مناطق مرزی و نیز فقر و نبود خدمات دولتی، زمینه را برای ادامه فعالیت آن فراهم کرده است.
نقش خط دیورند در پیچیدگی وضعیت چیست؟
خط دیورند که توسط بریتانیا در قرن نوزدهم ترسیم شد، یکی از مرزهای پرمناقشه در جهان است. افغانستان هیچگاه آن را به رسمیت نشناخته، اما پاکستان آن را مرز بینالمللی میداند.
این خط به طول ۲۶۰۰ کیلومتر، قبایل پشتون را به دو بخش تقسیم میکند و کنترل کامل آن دشوار است. طالبان پاکستان از این وضعیت استفاده کرده و به راحتی بین دو کشور تردد میکند، زیرا بسیاری از روستاها در دو سوی مرز قرار دارند و مردم آن پیوندهای خانوادگی و اقتصادی دارند.
آیا طالبان پاکستان میتواند جرقه جنگی بزرگتر بین کابل و اسلامآباد باشد؟
درگیریهای اخیر به استانهای قندهار، خوست و ننگرهار کشیده شد و حتی شهر کابل پایتخت افغانستان، هدف گلولهباران قرار گرفت. ذبیح الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان، پاکستان را متهم کرد که به رهبران شاخه خراسان گروه دولت اسلامی پناه داده و نسبت به فعالیتهای آنان بیتفاوت است.
احمد سعیدی تحلیلگر سیاسی افغانستانی در گفتوگو با الجزیره گفت: آتشبس کنونی که با میانجیگری قطر و عربستان سعودی به دست آمده، پایان جنگ نیست، بلکه توقفی موقت برای تجدید آرایش نیروهاست. دلایل اصلی بحران، شامل وجود طالبان پاکستان، اختلاف بر سر خط دیورند و رقابتهای منطقهای همچنان پابرجاست.
او هشدار داد که تداوم این تنشها میتواند پای کشورهای دیگری مانند هند را به عرصه باز کند و خلأ امنیتی خطرناکی در دو سوی مرز ایجاد نماید که امنیت کل منطقه را تهدید خواهد کرد.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما