خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ابنا:
حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدکاظم حقانی فضل» استاد حوزه و پژوهشگر علوم اسلامی، در شب‌های ماه مبارک رمضان در سلسله مباحثی به تشریح دعاهای قرآنی با ربّنا می‌پردازد که متن سخنان وی در ویدیوی شب سوم ماه مبارک رمضان به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم، الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و آله اجمعین
در ادامه‌ی توضیح دعاهای قرآن که با «ربّنا» و «ربّی» شروع می‌شوند که برنامه ماه رمضان است ان‌شاءالله بتوانیم خدمت شما باشیم، شاید معروف‌ترین ربّنایی که همه شنیده‌اند و بارها گفته‌اند و به ما از کودکی آموزش داده‌اند، آنچه در قنوت معروف است که می‌خوانیم: «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ». این دعای معروفی است و همه شنیده‌ایم. این دعا در آیه ۲۰۱ سوره بقره آمده و می‌گوییم که خدایا در دنیا و آخرت به ما حسنه بده؛ حسنه یعنی چه؟
آیه قبل از آن یعنی آیه ۲۰۰ سوره بقره، در مورد حج است که خداوند درباره ایام حج می‌فرماید که وقتی مناسک‌تان را انجام دادید و به عرفات و منا آمدید، ذکر خدا بگویید و دعا کنید؛ «أَشَدَّ ذِکْرًا» ذکر شدید و خالصانه بگویید. خداوند در ادامه می‌فرماید: عده‌ای با اینکه از حج آمده‌اند، دعا می‌کنند: «فَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا» خدایا به ما دنیا بده، «وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ». این‌هایی که فقط دنیا می‌خواهند، دیگر در آخرت چیزی گیرشان نمی‌آید. ولی بلافاصله در آیه ۲۰۱ می‌فرماید: «وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ» بعضی از حاجی‌ها می‌گویند: «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ». شاید نکته‌ی این دو آیه کلمه‌ی «حسنه» باشد. اگر دقت کرده باشید، در آیه ۲۰۰ نگفت حسنه، بلکه گفت: «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا»، اما در آیۀ دوم که خداوند آن‌ها را تحسین می‌کند، می‌گوید که « رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً».
حسنه یعنی چه؟ یعنی اموال؟ در قیامت که مالی وجود ندارد، چون حقیت یک چیز است. شاید این طور بهتر باشد بگوییم که حسنه یعنی نیکو و خوب. پول، عمر طولانی و قدرت لزوماً خوب نیستند بلکه خوب آن امکان، سرمایه و ابزاری است که نتیجه‌ی خوبی داشته باشد و ماندگار باشد. اگر کسی با قدرتش ظلم کند، خوب نیست بلکه شرّ است اما اگر از قدرتش خوب استفاده کند، خیر و حسنه است. اگر هیچ استفاده‌ای نکند، لغو و بی‌خود است. اگر خدا به کسی سرمایۀ بسیار زیادی دهد و او هیچ استفاده مفیدی از سرمایه‌اش نکند، بد نیست و گناه نکرده اما استفاده مفید نکرده است؛ این دیگر حسنه نیست. ما در این دعا از خداوند متعال می‌خواهیم که خدایا به ما در دنیا حسنه بده، یعنی چیزی که ثمره‌ی نیکو داشته باشد تا در آخرت هم این ثمره، خود را نشان دهد.
این آیه، دو نکته به ما می‌گوید، یکی همراهی دنیا و آخرت است. کسی که چشمش فقط به دنیاست «مَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ»، آخرت گیرش نمی‌آید چون دنیا را باید مقدمه آخرت قرار داد. از طرف دیگر، در دنیا چیزی را بخواهیم که به درد آن دنیا بخورد، نه اینکه دنیوی نباشد بلکه دنیوی که در مسیر آخرت باشد؛ هر چه که می‌خواهد باشد مثل علم، قدرت موقعیت اجتماعی، آبرو، پول و ... . شاهدش این است که خداوند در آیۀ ۱۰ سوره زمر می‌فرماید: «لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَٰذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَة»، به کسانی که در این دنیا کار نیکو می‌کنند حسنه می‌دهیم. به تعبیر شهید بهشتی، بهشت را به بها دهند، به بهانه ندهند. «لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَٰذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَة» به کسانی که اهل نیکوکاری هستند، در این دنیا حسنه داده خواهد شد؛ آخرت که سر جای خودش است.
حضرت موسی(ع) در آیه ۱۵۶ سوره اعراف، حسنه را طلب می‌کند و می‌فرماید: «وَاکْتُبْ لَنَا فِی هَٰذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَة» خدایا در این دنیا برای ما حسنه بنویس. روشن است که موسای پیامبر دنبال دنیا نیست ولی از خدا می‌خواهد که در این دنیا برای ما حسنه بنویس. «وَاکْتُبْ» یعنی قرار بده و تثبیت کن، صرف نوشتن خالی نیست چون نوشتن خداوند یعنی تثبیت کردن. حضرت موسی(ع) به خداوند عرض می‌کند که برای ما حسنه را در دنیا تثبیت کن. این حسنه‌ی در دنیا، مقدمه‌ی حسنه‌ی آخرت خواهد بود. پس این دعا که در نماز می‌خوانیم «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً» نشانگر همراهی دنیا و آخرت و اینکه آنچه در دنیا می‌خواهیم باید حسنه یعنی نیکو باشد نه اینکه صرفاً ما آن را دوست داشته باشیم.
خداوند برای ما در دنیا و آخرت، حسنه عنایت بفرماید.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما