همراه با ربنا در رمضان ـ ۲/ مغفرت یعنی آنی که بایدْ نیستیم!

خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ابنا:

حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدکاظم حقانی فضل» استاد حوزه و پژوهشگر علوم اسلامی در شب های ماه مبارک رمضان در سلسله ویدیوهایی به تشریح دعاهای قرآنی با ربنا می پردازد که متن سخنان وی در ویدیوی شب دوم ماه مبارک رمضان به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین و الصلاة علی رسول الله و آله اجمعین

بحث ما دربارۀ دعاهای قرآنی است که با «ربّنا» شروع می‌شود. قبل از اینکه من تک تک آیات را بخوانم، این نکته به نظرم رسید که پرتکرارترین درخواست در دعاهای قرآنی با «ربّنا» و «ربی» شروع می‌شوند. این‌ها منادا هستند، یعنی «ای خدای ما» یا «ای خدای من». کلمه‌ی «ربّی» در قرآن زیاد آمده است اما همه جا منادا نیست، جاهایی مثل «ربِّ» منادا است و اتفاقاً «یاء» آن می‌افتد. در «رَبِّ إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ ...» به معنی «ربّی» است. بسیاری از مواردی که با ربّ شروع می‌شود، شاید دویست بار در قرآن به معنای غفران و مغفرت آمده است که بیست مورد آن، در داخل دعاهای «ربّنا» و «ربّی» است. از تعداد بیش از هشتاد آیه‌ای که با «ربّنا» و «ربّی» شروع شده است، بیست مورد آن تقاضای مغفرت و غفران و بخشش است. البته بخشش ترجمه‌ی فارسی است اما در عربی در معنای غفران، پوشاندن هم وجود دارد. گاهی ممکن است ببخشیم اما فرموش کنیم و همه جا بگوییم، ما بندگان این‌گونه هستیم اما در معنای غفران غیر از بخشش، سرپوش گذاشتن هم وجود دارد. برای نمونه در کلمه‌ی عفو، بخشش وجود دارد اما در غفران سرپوشانی است به گونه‌ای که کس دیگری از آن خبردار نشود لذا در قیامت که «یَوْمَ تُبْلَی السَّرَائِر» است و همه چیز آشکار می‌شود، مغفرت الهی به داد ما خواهید رسید.

شاید بهتر باشد ما به مفهوم غفران در جلسات اولیه توجه کنیم. شنیده‌اید و معروف است که راوی می‌گوید: در جمعه آخر رمضان نزد حضرت رضا(ع) رفتم، حضرت به من فرمود که این دعا را در چند روز باقی مانده زیاد بخوان که «اَللّهُمَّ اِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنا فیما مَضی مِنْ شَعْبانَ فَاغْفِرْ لَنا فیما بَقِیَ مِنْهُ». خدایا اگر تاکنون در روزهایی که از شعبان گذشته، ما را نیامرزیده‌ای، از این به بعد ما را مشمول مغفرت خود قرار بده. خب، روز دیگر هم می‌شود بخشید، چنانچه یکی از مهمترین دعاهای شب قدر، طلب مغفرت است. اما توجه کنیم، در ماه رمضان که ماه میهمانی خداست و می‌خواهیم ظرفیتی را در خودمان ایجاد کنیم تا بهره بیشتری ببریم، طبیعتاً باید ظرف وجودی بزرگتری داشته باشیم ولی ظرف ما را گناهان ما پر کرده است. برای اینکه این ظرف را از گناهان خالی کنیم، ظرف‌مان را بشوییم و یک ظرف پالوده ببریم و نه ظرف آلوده، این ظرف را در مظهر حق ببریم و دستان خود را پیش خدا بلند کنیم؛ اول باید پاک شویم. بنابراین، مغفرت زمینه‌ی ورود است، نه اینکه اگر غفران نبود ما وارد رمضان نمی‌شویم؛ حتماً این طور است که رحمت پروردگار شامل حال همه خواهد شد اما آن که در یک مهیمانی ظرف بزرگتری آورده است و آن که کنار دریا رفته است، اگر ظرف یک لیتری برده باشد، یک لیتر آب نصیب او می‌شود اما اگر ظرف بیشتری ببرد گنجایش بیشتری خواهد داشت و فیض و رحمت بیشتری خواهد برد.

در روایات آمده است که خداوند متعال در ماه‌های رجب و شعبان صد هزار و دویست هزار گناه‌کار را می‌بخشد، عددهای این چنینی که کنایه از کثرت است، چون خداوند میلیاردها بنده دارد، اما در ماه رمضان و در شب قدر، برابر همه‌ی رجب و شعبان و روزهای قبل او می‌بخشد، چرا؟ برای اینکه ظرف انسان‌ها آماده شود تا بتوانند فیض بی‌کرانی که در شب قدر وارد می‌شود را با خودشان همراه کنند.

نکته دیگری درباره مغفرت عرض کنم، دائم از زبان انبیاء مغفرت را می‌شنویم، حضرت ابراهیم می‌فرماید: «رَبَّنَا اغْفِرْ لِی»، می‌دانیم که انبیاء گناه ندارند اما از زبان پیامبر(ص)، حضرت موسی(ع) و سایر انبیا برای خود و دیگران طلب مغفرت شده است. این غفران به ما یک هشدار می‌دهد، دائم می‌گوییم که خدایا بپوشان و نادیده بگیر، این یعنی اینکه ما هیچ وقت آنی که بایدْ نیستیم و همیشه کم و کسری داریم. توجه به اینکه من کاستی دارم و دائم به خداوند عرض می‌کنم که خدایا کاستی‌ها، کوتاهی‌ها، قصور و تقصیر من را بپوشان، شاید راز این‌که در دعاها این قدر مغفرت تکرار شده، همین نکته باشد.

خداوند همه مومنین و مستمعان را مشمول مغفرت رحمت بی‌کران خود قرار دهد.

و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته

..............................

پایان پیام/ ۲۶۸